"Λήμνος γαιάων πολύ φιλτάτη απασέων..."  
  ΑΡΧΙΚΗ ΣΕΛΙΔΑ ::
   
 
Πλάκα Παναγιά

Η Πλάκα ήταν αρχικά οικισμός προσωρινής διαμονής των κατοίκων του Κοντοπουλίου και του Αγ. Υπατίου, που είχαν κτήματα στη περιοχή και πήγαιναν να τα καλλιεργήσουν. Μετά το 1823 άρχισαν κάποιοι να μένουν μόνιμα και γύρω στο 1860 είχαν συγκεντρωθεί αρκετοί, ώστε να δημιουργήσουν οικισμό. Το αρχικό όνομα του χωριού ήταν Συμφερούπολις, και το ονόμασε έτσι ο μητροπολίτης Λήμνου Ιωακείμ Γ', επειδή οι κάτοικοι του εγκαταστάθηκαν εκεί για λόγους συμφέροντος. Τ' όνομα Πλάκα δόθηκε από το ακρωτήριο κι αυτό με τη σειρά του ονομάστηκε έτσι από την πλακώδη μορφή των πετρωμάτων της περιοχής.
Στην Πλάκα αναφέρεται η ύπαρξη κάστρου από το 1355 με τ' όνομα Καστρίν, καθώς και οικισμού με το ίδιο όνομα τον ΙΣΤ' αιώνα. Το 1459 ο Κριτόβουλος ο Ίμβριος τ' ονομάζει κάστρο των Κα-στριωτών. Σήμερα τα ερείπια του ονομάζονται Βρυόκαστρο.

Το χωριό ιδρύθηκε το 1865 από κατοίκους του Αγ. Υπατίου που είχαν κτήματα στην περιοχή. Πρώτοι οικιστές θεωρούνται οι Εμ. Παξιμαδάς, Ι. Λαγός, Κομν. Κατωγούδης και Δ. Τσαγδής. Η γύρω αγροτική έκταση αναφέρεται σε έγγραφο του 1874 και με την ονομασία "Τσιφτλίκια", επειδή ανήκε σε τούρκους αγάδες.

Σύμφωνα με την παράδοση το τοπωνύμιο Παναγία προϋπήρχε του χωριού, και προήλθε από κάποιο παλιό μοναστήρι. Κοντά στο μοναστήρι βρισκόταν το χωριό Καστρί. Η παράδοση επιβεβαιώνεται από έγγραφο της Μ. Λαύρας, του 1355, στο οποίο αναφέρεται η μονή της Παναγίας της Σεργουνιώτισσας κοντά στο Καστρί ή Καστρίν στο Β.Α. μέρος του νησιού. Η μονή αυτή είχε ιδιοκτησίες στις θέσεις Πολύφυλλο, Πετζέα (σήμερα ακρωτήριο Πετσιά), Μαγειρίδιο και Γούδηλα (κοντά στη Φισίνη). Αργότερα έγινε μετόχι της Μ. Λαύρας, η οποία το 1380 διεκδικούσε μια εικόνα της "Παναγίας της Σερβουνιωτίσσης" από την οικογένεια Κονδύλη της Λήμνου. Το Καστρί πάντως ίσως αντιστοιχεί και στο Βρυόκαστρο της Πλάκας.
Κοντά στην Παναγία υπάρχει ο έρημος σήμερα μεσαιωνικός συνοικισμός Άξιο ή Νάξια, ο οποίος κατά τον Α. Μοσχίδη ταυτίζεται με το πατριαρχικό μετόχι, "Άγιοι Ανάργυροι εις την Νάκισσαν", που αναφέρεται σε έγγραφο του πατριάρχου Ιωάννου ΙΓ' του Γλυκέως (1315-1320). Κατά τον Μοσχίδη η Νάκισσα δεν είναι άλλη από την αρχαία περιοχή 'Ακεσα, στην οποία κατά τον Φιλόστρατο, εγκαταστάθηκε ο Φιλοκτήτης και θεραπεύτηκε από το δάγκωμα του φιδιού. Έτσι προέκυψε και το τοπωνύμιο από το ρήμα ακέομαι = θεραπεύομαι. Επίκουρο γεγονός σ' αυτή την άποψη είναι το ότι ο ναός της βυζαντινής Νάκισσας ήταν αφιερωμένος στους ιατρούς και θεραπευτές Αγίους Αναργύρους.
Στην κοινότητα της Παναγίας ανήκει και ο συνοικισμός Κουρτεσώνας ή Κορτισώναςπου κατά τον Α. Μιχελή πήρε τ' όνομα του από κάποιο βυζαντινό άρχοντα. Στ' ανατολικά του χωριού εκτείνεται η Αλυκή, λιμνοθάλασσα απ' όπου προμηθεύοντο τ' αλάτι όλα τα χωριά της Λήμνου, κυρίως της ανατολικής. ' Οταν είχε φεγγάρι ξεκινούσαν καραβάνια από τα χωριά με ζώα για να φορτώσουν αλάτι.

   
Παναγιά