ΧΡΙΣΤΟΣ ΤΣΟΛΑΚΗΣ (1935-2012)
Αντίο Δάσκαλε…
Του Αναστασίου Ταχταλόγλου (δασκάλου)
Υποδιευθυντού του 6/θέσιου Δημοτ. Σχολείου Μύκης

Μέρος 1ο
Ξημερώματα 30ης προς 31ης Ιουλίου 2012. Ήρθε το συγκλονιστικό νέο. Ο εκπαιδευτικός κόσμος της Ελλάδας ορφάνεψε. Πενθεί. Ο άνθρωπος που μας έμαθε να μην υποτιμούμε τα απλά πράγματα, γιατί σε αυτά βρίσκεται η σοφία της ζωής, βρίσκεται πια στη γειτονιά των Αγγέλων. Το μέγεθος κάποιοι επιστήμονα και δασκάλου ξεκινά από το πόσο τιμά τους προγενέστερους μεγάλους δασκάλους. Και ο Καθηγητής Χρίστος, καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του, τίμησε με τον καθαρό, κρυστάλλινο λόγο του τους προγενέστερους Έλληνες παιδαγωγούς, Μίλτο Κουντουρά, Δημήτριο Γληνό, Αλέξανδρο Δελμούζο, Θεόδωρο Κάστανο, Μιχάλη Παπαμαύρο, Ρόζα Ιμβριώτη, Γιάννη Ιμβριώτη, Ευάγγελο Παπανούτσο και τόσους άλλους. Η καρδιά του Καθηγητή Χρίστου Τσολάκη, έπαψε να χτυπά, η καρδιά του ανθρώπου, που πόνεσε όσο κανείς άλλος, τις τελευταίες δεκαετίες, για την Ελληνική Εκπαίδευση, σταμάτησε ξαφνικά.
«Οι καρδιές των ανθρώπων, οδηγούνται μόνον από άλλες καρδιές», σημείωνες συχνά Δάσκαλε Τσολάκη, στον γραπτό και προφορικό λόγο σου, θυμίζοντάς μας, τη ρήση του μεγάλου Ελβετού Παιδαγωγού, Ιωάννη-Ερρίκου Πεσταλότσι. Ο πόθος και το πάθος σου Δάσκαλε, για την Ελληνική Γλώσσα και την Ελληνική ΠΑΙΔΕΙΑ, τις οποίες θεωρούσες ως υπέρτατη καλλιέργεια της ψυχής, σε καθιστούν εραστή της Ελληνικής Εκπαίδευσης. Μεταλαμπάδευσες τον έρωτα αυτόν σε χιλιάδες Έλληνες Εκπαιδευτικούς, έγινε σπόρος αυτός ο έρωτας και σπορά, για τις επόμενες γενιές, να έχουν καλή σοδειά. Αγαπούσες τα παιδιά και ισχυριζόσουν, σημείωνες καταλυτικά, ότι: «Το μυαλό του παιδιού, δεν είναι δοχείο, για να το γεμίσεις μόνο με γνώση, αλλά σπίρτο που περιμένει να το ανάψεις…».
Η συμβολή σου και η συμβουλή σου, Δάσκαλε Τσολάκη στην Εκπαιδευτική Μεταρρύθμιση του 1976, ήταν καθοριστική και η μεγάλη προσφορά στο Ίδρυμα Μανόζη Τριανταφυλλίδη, ανεκτίμητη. Ήσουν η ψυχή και μαζί με τους εκλεκτούς σου συνεργάτες, μαθητές σου, ίδρυσες και εμπλούτισες, το Μουσείο της Ελληνικής Εκπαίδευσης στη Βέροια. Όνειρο, όραμά σου δεκαετιών, καρπός πολύχρονου και αδιάκοπου αγώνα και έρευνας. Εκεί βρίσκονται και τα Αρχεία μεγάλων Ελλήνων Παιδαγωγών, Θησαυροί που σώθηκαν χάρη σε σένα, ανεκτίμητες παρακαταθήκες για τις επόμενες γενιές. Ιδρυτής και Πρόεδρος του προαναφερθέντος ιδρύματος, περιποιεί τιμή να δοθεί το όνομά σου «Μουσείο Ελληνικής Εκπαίδευσης Βέροιας-Χρίστος Τσολάκης».
Δεν αγάπησες τη δόξα και το χρήμα, αποποιήθηκες θέσεις και αξιώματα, όταν σου το επέβαλε η συνείδησή σου, απαξίωσες τον συνεταιρισμό με γλοισχρές και ανίκανες εξουσίες, εναντιώθηκες σε ποταπούς συμβιβασμούς και αγωνίστηκες για το ΦΩΣ και την ΕΛΠΙΔΑ, για την καλύτερη προοπτική της Ελληνικής ΠΑΙΔΕΙΑΣ. Άλλωστε όπως γράφει και ο Δημήτριος Γληνός στα κείμενά του, «Αν αξίζει να ζει και να πεθαίνει ο άνθρωπος, αξίζει να ζει και να πεθαίνει για τα ιδανικά του, τις ιδέες του, τις αξίες και τα οράματά του». Συγκρούστηκες Δάσκαλε Τσολάκη, με το σάπιο κομματικό κατεστημένο του Υπουργείου Παιδείας, παραιτούμενος ακόμα και από θέσεις με καλές απολαβές, αγνοώντας τα υλικά αγαθά, χάρη της αξιοπρέπειάς σου. Παραιτήθηκες από Πρόεδρος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, καταγγέλλοντας τη λάθος προοπτική του και τα γεγονότα σε δικαίωσαν. Υπερασπίστηκες τον ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα της Ελληνικής Παιδείας και πολέμησες τα τερατουργήματα που κάποιοι σχεδίασαν και προσπαθούν ακόμα, ανεπιτυχώς ευτυχώς, να κάνουν πράξη. Αντικαταστάθηκες αμέσως, κατ’ εντολήν των κομματικών ιθυνόντων και από Διευθυντής Κεντρικού Σχεδιασμού των Π.Ε.κ. (Περιφερειακά Επιμορφωτικά Κέντρα) Ελλάδας. Αντικαταστάθηκες κατ’ επιταγήν ενός σάπιου, διεφθαρμένου κομματικού Κράτους, που κυβερνά επί 38 συναπτά έτη την Ελληνική Εκπαίδευση και αντικαταστάθηκες από ποιους; Δειλούς, άβουλους, υπάκουους και μοιραίους αντάμα. Πως θα ήταν άραγε, σήμερα, η επιμόρφωση των Ελλήνων Εκπαιδευτικών, εάν εδώ και 20 έτη, διευθύνετο, από τον σοφό Δάσκαλο, φωτοδότη, καθηγητή της Νεοελληνικής Γλώσσας του Α.Π.Θ. Χρίστο Τσολάκη; Δεν συμβιβαζόσουν, αγωνιζόσουν, ακόμα και εις βάρος της υγείας σου, της προσωπικής και οικογενειακής σου ευτυχίας.
Άναψες τη φλόγα της αγάπης, εσύ, ο εραστής της Παιδείας, για να γίνουμε καλύτεροι δάσκαλοι. Έκανες πράξη, τη ρήση του Παιδαγωγού Θεόδωρου Κάστανου: «Εάν δεν καώ εγώ, εάν δεν καείς εσύ, εάν δεν καούμε όλοι μαζί, σαν τα κεριά, πως μωρέ, θα γεννούνε τα σκοτάδια ΦΩΣ;».
Κατατάσσεται αυτοδίκαια από το Ιστορικό γίγνεσθαι, δίπλα στους σημαντικότερους, φωτισμένους Έλληνες Παιδαγωγούς, Εμμανουήλ Κριαρά, Ιωάννη Κακριδή, Παναγιώτη Ξωχέλλη, Ευάγγελο Παπανούτσο, Μίλτο Κουντουρά, Μιχάλη Παπαμαύρο, Αλέξανδρο Δελμούζο, Δημήτριο Γληνό, Θεόφραστο Γέρου, Θεόδωρο Κάστανο, Ρόζα Ιμβριώτη, Γιάννη Ιμβριώτη και τόσους άλλους Δασκάλους του Γένους μας.
Πενήντα και πλέον χρόνια, αδιάλειπτης, ακαταπόνητης δράσης, ως Δάσκαλος, με την ευρύτερη έννοια του όροι, μέσα στις σχολικές τάξεις και έξω απ’ αυτές, στην Ελλάδα και στη Σουηδία, πενήντα περίπου χρόνια, προσφοράς στα γράμματα, διαπρεπούς και ανιδιοτελούς προσφοράς.

Μέρος 2ο
12 Φεβρουαρίου 2004. Οκτώ χρόνια πριν. Πως πέρασαν Δάσκαλε οκτώ χρόνια, απ’ εκείνο το πρωινό που σε γνώρισα. Ένα κρύο, παγωμένο πρωινό του Φλεβάρη, ζέστανες τη καρδιά, καρδιά μου. Ζέστανες τις καρδιές μας. Ήταν τότε, που ένας απλός μέτριος δάσκαλος, ίσως και κακός καμιά φορά, από την ακριτική Ξάνθη, χτύπησε καταϊδρωμένος, παρ’ όλο το κρύο, την πόρτα του γραφείου σου, στο Παιδαγωγικό του Α.Π.Θ. Κρατούσα στα χέρια μου, ένα βιβλίο και έτρεμα από αγωνία και συγκίνηση, που θα έβλεπα, δια ζώσης το μεγαθήριο αυτό της Ελληνικής Παιδείας.
Το βιβλίο είχε τίτλο «Μίλτος Κουντουράς ο Έλληνας» των «Εκδόσεων Σπανίδη» της Ξάνθης και ήταν καρπός 30ετούς έρευνας, αγώνα, μελέτης αρχείων ανά την Ελλάδα, ενδελεχούς προσπάθειας. Δέχτηκες Δάσκαλε, τον απλό εκπαιδευτικό στο γραφείο σου κι εσύ απλός, προσιτός, μέσα σε φορτισμένο από συγκίνηση κλίμα, με αγκάλιασες, σαν να με πρόσμενες από καιρό, ως παλιοί γνώριμοι, έτσι συμπεριφέρθηκες, πήρε στα χέρια σου το βιβλίο μου, το ξεφύλλισες αρκετή ώρα, μονολόγησες: «Τι έκανες βρε παιδάκι μου, καταλαβαίνεις τι έκανες;». Μ’ αγκάλιασες, συγχαίροντάς με, λέγοντας δυνατά: «Θα έρθω στην Ξάνθη Αναστάσιε, να το προλογίσω». Απαντώ: «Μεγάλη τιμή θα μου κάνετε Δάσκαλε, αυτό το βιβλίο το θεωρώ ως τρίτο μου παιδί». Ανταπαντάς Δάσκαλε: «Εσύ τιμάς την Ελληνική Εκπαίδευση, μ’ αυτό που έκανες, άραγε νιώθεις το μέγεθος του εγχειρήματός σου;». Η ακριβής απάντηση που δεν μπόρεσα να δώσω ποτέ στον εαυτό μου, ήταν και είναι, όχι. Έτοιμος να λιποθυμήσω από χαρά, σ’ αποχαιρέτησα, πιο ήρεμος εγώ, σπουδαίος εσύ, μέσα από την απλότητά σου. Η σημαντικότητα ενός ανθρώπου, τελικά, προσιδιάζεται από τον βαθμό απλότητας της συμπεριφοράς του. Όσο πιο σπουδαίος είναι κάποιος, τόσο απλά και ανθρώπινα συμπεριφέρεται. Ένα μήνα, περίπου, αργότερα…
12 Μαρτίου 2004. Αμφιθέατρο Πολυτεχνικής Σχολής Ξάνθης. 8 η ώρα, βράδυ, μια γλυκιά όμορφη βραδιά. Κατάμεστος ο χώρος. Εκπαιδευτικοί όλων των βαθμίδων και ο Διδασκαλικός Σύλλογος Ξάνθης, μαζί με τις εκδόσεις Σπανίδη, προεξάρχοντος του Καθηγητού Χρίστου Τσολάκη, επίσημου καλεσμένου, παρουσία όλων των στελεχών της εκπαίδευσης, παρουσιάζουν το βιβλίο «Μίλτος Κουντουράς ο Έλληνας» που περιγράφει τη ζωή και τη δράση του φωτισμένου Μυτιληνιού Παιδαγωγού Μίλτου Γεωργίου Κουντουρά, Διευθυντού του Διδασκαλείου Θηλέων Θεσσαλονίκης, 1927-1930, εκείνοι την «Ιερή Τριετία», όπως χαρακτηρίσθηκε, προσιδιάστηκε, από τις 300 μαθήτριες του Παιδαγωγού Κουντουρά. Στο βήμα ο Ομότιμος Καθηγητής Νεοελληνικής Γλώσσας του Α.Π.Θ. κύριος Χρίστος Τσολάκης. Σιγή παντού…
Η φωνή του καθαρή, στέρια, αντηχεί στο αμφιθέατρο. Μια φωνή του ερχόταν από το παρελθόν και ξανοιγόταν ίσια στο μέλλον, χαράσσοντας δρόμους με τους φθόγγους της. Οι καρδιές των παρισταμένων, πάλλονται από συγκίνηση, στο άκουσμα της φωνής σου. Γνώριζαν όλοι στο κατάμεστο αμφιθέατρο, το μέγεθος του ανθρώπου, τη βαρύτητα των λόγων του, την αξία και την τιμή, που έδινε με την παρουσία του στην εκδήλωση εκείνη. Ο Δάσκαλος Τσολάκης, ξεκινά με τα παρακάτω λόγια: «Τα θεμέλιά μου στα βουνά, λέει ο ποιητής Ελύτης και τα βουνά σηκώνουν οι λαοί στους ώμους τους… Και πάνω τους καίει η μνήμη… Μνήμη άκαυτη βάτος… Βοηθός και Σκέπη μας, Αι-Κανάρη, βοηθός και Σκέπη μας Αι-Μιαούλη, βοηθός και Σκέπη μας Αγία Μαντώ Μαυρογένους και συμπληρώνω εγώ, βοηθός και σκέπη μας Δάσκαλε του Γένους μας, Μίλτο Κουντουρα».
Προσέθεσες Δάσκαλε Τσολάκη, ποιητική αδεία και το όνομα του Μίλτου Κουντουρά, στους στίχους του Οδυσσέα Ελύτη, από τον «Ήλιο τον πρώτο» του «Άξιον Εστί» και το κατάμεστο αμφιθέατρο της Πολυτεχνικής Σχολής εκείνη τη βραδιά, 12 Μαρτίου 2004, σείστηκε από τα χειροκροτήματα των εκατοντάδων εκπαιδευτικών.
Σήμερα, 8 χρόνια περίπου μετά και κάτι μήνες, Αύγουστος του 2012, ο γράφων, θα συμπληρώσει στην προαναφερθείσα φράση, μέσα σε ένα έντονα φορτισμένο κλίμα από συγκίνηση, μέσα σε βουβό κλάμα, για το ξαφνικό «φευγιό» σου, Αυγουστιάτικο απόγευμα είναι, ο ήλιος δύει σιγά- σιγά, πάνω από τα νερά του κόλπου της Κεραμωτής, χάνεται πίσω από το Παγγαίο, με μυριάδες χρώματα, πανδαισία, χορός πραγματικός, κρύφτηκε κι ο Θεός, μέσα στα χρώματα, για να μην το βλέπουμε κι ο υποφαινόμενος, με την άδεια των χιλιάδων μαθητών σου, μια σιωπηρή άδεια απ’ όλον τον Εκπαιδευτικό Κόσμο της Πατρίδας, για το θράσος μου να γράψω για σένα, κραυγάζει άφωνα η γραφή μου κι αποτυπώνεται η φωνή- κραυγή, ξερά, πάνω στο χαρτί ετούτο, συμπληρώνοντας, επαναλαμβάνω, την προαναφερθείσα φράση- εισαγωγή, της παρουσίασης του βιβλίου «Μίλτος Κουντουράς ο Έλληνας», ως εξής: «Βοηθός και Σκέπη μας κάθε λεπτό, κάθε στιγμή, κάθε ώρα και κάθε μέρα, κατά την διάρκεια της εκπαιδευτικής πράξης, Βοηθός και Σκέπη μας ΔΑΣΚΑΛΕ ΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ, ΕΡΑΣΤΗ ΠΑΙΔΕΙΑΣ, ΔΑΣΚΑΛΕ ΤΟΥ ΓΕΝΟΥΣ ΜΑΣ, ΧΡΙΣΤΟ ΤΣΟΛΑΚΗ», παραφράζοντας τους στίχους του Νομπελίστα Ποιητή μας Οδυσσέα Ελύτη.
«Δεν φτιάχνουν οι αγορές τους ανθρώπους, Αναστάσιε, οι άνθρωποι φτιάχνουν τις αγορές», μου τόνιζες συχνά, τα τελευταία οκτώ χρόνια, κατά την διάρκεια των φιλολογικών βραδιών, στα πατάρια των βιβλιοπωλείων της Θεσσαλονίκης, παρουσία της εξαίρετης συζύγου σου, κυρίας Αναστασίας, κι ήταν τότε, εκείνα τα χρόνια, που μόλις μάθαινα, για κάποια εκδήλωση και παρουσία σου, έπαιρνα το λεωφορείο, τα παρατούσα όλα για να σ’ ακούσω. «Έκλεβα ζωή από τα λόγια σου Δάσκαλε», έκλεβα σοφές σκέψεις. Άλλωστε τι κάνουν και οι ειδικοί, ακόμα και οι ανίδεοι στο αντικείμενο, όταν έρχονταν να ακούσουν τον Δάσκαλο Χρίστο Τσολάκη; Ελπίζουν, ήλπιζαν, τέλος πάντων, να κλέψουν κάτι, έκλεβαν κάτι, παρόντος του… θύματος κι ο ίδιος συλημένος χαιρόταν… Χαιρόταν, γιατί πίστευε ότι δεν υπάρχει απλή διδασκαλία Παιδεία, αλλά μια «μέθεξη», παιδείας, μέθεξη, την οποία υπηρέτησε πιστά τόσα χρόνια κι «εκμεταλλευόταν θρασύτατα» όσους τον παρακολουθούσαν, άκουγαν, βίωναν τα λεγόμενά του.

Μέρος 3ο
Στο ερώτημα, που πολλές φορές του απηύθυνα, Δάσκαλε Τσολάκη: «Τι θα κάνουμε τώρα, που οι νεοβάρβαροι της παγκοσμιοποίησης, θεριεύουν, δυναμώνουν κι αρχίζουν να κατατρώγουν τα σωθικά της Ελληνικής εκπαίδευσης, με τους εκπροσώπους, ηγήτορες, εκπροσώπους- μαριονέτες των διαφόρων Λεσχών, τύπου Μπίλντενμπεργ, ΔΝΤ, ΕΚΤ, Ε.Ε. και όλα τα απολειφάδια των τοκογλύφων, αποβράσματα που ιδρώνουν για να αλώσουν και να εκποιήσουν την Ελληνική Γλώσσα, Παιδεία, Γράμματα και να μαγαρίσουν τον Πολιτισμικό μας πλούτο, αλλοιώνοντας, καταστρέφοντας την εθνική μας ταυτότητα, Εθνική Γλώσσα, Εθνική μας συνείδηση; Τώρα τι θα κάνουμε Δάσκαλε;».
Η απάντησή σου, ήρεμη, σ’ αντίθεση με την τραχύτητα του ερωτήματός μου, γεμάτη ΦΩΣ και αυτοπεποίθηση: «Όλοι μας, τώρα, σ’ όποια εκπαιδευτική βαθμίδα και να βρισκόμαστε, απ’ το μετερίζι του ο καθείς, όλοι μας έχουμε χρέος, απέναντι στην Παγκοσμιοποίηση της Βαρβαρότητας, της απανθρωπιάς και της αναλγησίας, που προσπαθεί να αλώσει και να αλλοιώσει την Εθνική ταυτότητα του Ελληνικού Σχολείου, ΝΑ ΑΝΤΙΤΑΞΟΥΜΕ, ΤΗΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΤΗΤΑ ΕΝΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΚΕΝΤΡΙΚΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ, ΤΗΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΤΗΤΑ ΕΝΟΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ, ΒΑΣΙΣΜΕΝΟΥ, ΣΤΕΡΙΩΜΕΝΟΥ στις Διαχρονικές και Πανανθρώπινες αξίες, των Ελλήνων Κλασικών». Απάντηση, βόλι, κατευθείαν στην καρδιά ενός σάπιου συστήματος, από έναν, ήρεμα, ανατρεπτικό, σοφό Δάσκαλο. Ε, λοιπόν, Δάσκαλε Τσολάκη, εμείς όλοι, οι απλοί, οι μέτριοι, καλοί ή κακοί Έλληνες εκπαιδευτικού, οι χιλιάδες απλοί εργάτες της «Ελληνικής Παιδείας, μετέχοντες», αυτό ακριβώς που μας ζήτησες, αυτό θα κάνουμε. Ούτε κεραία, πίσω από τις αρχές μας, τις αξίες, που εσύ μεταλαμπάδευσες. Ακόμα κι αν χρειασθεί να θυσιάσουμε ότι πολυτιμότερο έχουμε. Τη ΖΩΗ μας. Αρκεί να μείνουμε πιστοί στα δικά σου οράματα. Στα δικά σου όνειρα. Στους αγώνες που έδωσες και στην πίστη σου για μια ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΑΝΟΙΞΗ στην πατρίδα μας. Έχοντας μπροστά μου, αυτό το αυγουστιάτικο απόγευμα, τα γαληνεμένα νερά, ιριδίζοντα νερά του Αιγαίου, έρχονται στο νου μου τα λόγια του Καζαντζάκη από την «Ασκητική» «Θα νικήσουμε; Θα νικηθούμε; Μη ρωτάς… Πολέμα, μονάχα Πολέμα… Κι αν ακόμα όλη η γης καταρρεύσει, όλος ο κόσμος να πάει στράφι, να μη ρωτάς ποιος φταίει. Μονάχα εγώ, ΝΑ ΛΕΣ ΠΩΣ μονάχα εγώ φταίω. Εγώ και κανένας άλλος. Στα δικά μου χέρια είναι οι τύχες του κόσμου… Το χρέος… Χρέος μας είναι ο διαρκής, αδιάκοπος αγώνας… Μόνον εγώ φταίω.».
«Κάθε φορά που ο γραπτός και προφορικός λόγος, περιγράφει ένα γεγονός, ένα περιστατικό της ζωής, φράσεις για κάτι σημαντικό ή ασήμαντο, τότε όλος ο κόσμος ξαναχτίζεται από την αρχή…» «Αυτή είναι η δύναμη του λόγου, προπαντός η αξία του πλούσιου, γραπτού και προφορικού λόγου και όταν εκφράζεται με την Ελληνική Γλώσσα, μέσα από τον πλούτο της, τότε παίρνει μια ιδιαίτερα αξία…», σε άκουσα Δάσκαλε Τσολάκη, να το λες με πάθος, τον Μάιο του 2010, στο αμφιθέατρο της Νομικής Κομοτηνής, στην πανέμορφη εκείνη εκδήλωση προς τιμήν σου, συντελεστής της οποίας ήταν το ζεύγος Θωμά και Πηνελόπης Βουγιουκλή, μαζί με τις δύο αγαπημένες τους κόρες Ελένη και Σουζάνα. Ο Θωμάς και η Πηνελόπη, εξέχουσες πανεπιστημιακές μορφές, έχουν πολλά κοινά σημεία μαζί σου, προεξάρχον όμως σημείο αναφοράς, η Απλότητα και προπαντός η Ανθρωπιά τους. Γι’ αυτό είναι σπουδαίοι. Είναι απλοί και ανθρώπινοι μαζί.
Το περιοδικό «Φιλόλογος», είχε ψυχή, εσένα και τους εκλεκτούς σου συνεργάτες. Σκόρπαγε λογοτεχνική και ποιητική αύρα και εύχομαι να συνεχίσει την έκδοσή του και να γαλουχεί γενιές Ελλήνων, με τον πολιτιστικό του πλούτο, την ανύψωση του πνευματικού επιπέδου της Θεσσαλονίκης και της πατρίδας μας. Στον «Φιλόλογο», είχες αφιερώσει τα τελευταία χρόνια, ένα μεγάλο κομμάτι της καθημερινότητάς σου, όταν δεν ήσουν ομιλητής στα Πανεπιστημιακά αμφιθέατρα, ανά την Ελλάδα ως επίσημος καλεσμένος, για την παρουσίαση κάποιου έργου.
«Όργωνες μέρα- νύχτα, ολόκληρη την Ελληνική Επικράτεια, με μια δερμάτινη τσάντα, που είχε πάνω της, εμφανή τα σημάδια του χρόνου, δεν έλεγες όχι σε κανέναν, πολλές φορές και εις βάρος της υγείας σου, δίχως να λογαριάζεις κόπο, παρ’ όλα τα χρόνια που είχες στην πλάτη σου, κρύβοντας μέσα στη δερμάτινη τσάντα, ότι πολυτιμότερο είχες. Τις σκέψεις σου, τα χειρόγραφά σου, τις ομιλίες σου. Κι όλες αυτές οι εξαίρετες εισηγήσεις σου, κάποτε θα πρέπει να συγκεντρωθούν και να εκδοθούν, πλούτος εθνικός, γλωσσικός, γνωστικός, πολιτισμικός, απόσταγμα σοφίας, γνώσης, ζώντα βιώματα, από το Σχολείο της Ζωής. Βάλσαμο οι ομιλίες σου, για τις αγωνίες και τα άγχη μας. Όπου και αν πήγαινες, κατάμεστα όλα τα αμφιθέατρα, καρφίτσα δεν έπεφτε.
«Η Γνώση είναι δύναμη κι ο κόσμος δεν αλλάζει μονάχα με ευχές, παρά με δράση πάνω στην ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΠΡΑΞΗ. Αν θέλεις ν’ αλλάξεις την Ανθρωπότητα, ασχολήσου με το παιδί», τόνιζες συχνά στις ομιλίες σου, σκορπώντας ρίγη συγκίνησης, επαναλαμβάνοντας την προαναφερθείσα ρήση του μεγάλου Μυτιληνιού Παιδαγωγού. Ήταν το 2008 ή 2009, αν θυμάμαι καλά, όταν μιλούσες στο Ίδρυμα Θρακικής Τέχνης και Παράδοσης, καλεσμένος της Γυμνασιάρχου του Ε’ Γυμνασίου Ξάνθης και του Συλλόγου Εκπαιδευτικών Β/θμιας Εκπαίδευσης Ξάνθης. Η συγκίνησή μου διπλή. Και η Γυμνασιάρχης, παλιά μου καθηγήτρια στο Γυμνάσιο, φιλόλογος κι εσύ, δάσκαλος δικός μου, τα κατοπινά χρόνια. Τι να πρωτοθυμηθώ…
«Διαβάζω τη λέξη, διαβάζω τον κόσμο». «Διαβάζω τις λέξεις, διαβάζω τον κόσμο», επαναλάμβανες συχνά, τη φράση του σπουδαίου Βραζιλιάνου Παιδαγωγού, δάσκαλου, αυτοδίδακτου, Πάουλο Φρέιρε, που έφυγε από τη ζωή, στα μέσα της δεκαετίας του ’90. Σκορπούσες αγάπη σαν τον Χριστό. Στην παλιανθρωπιά και τη βαρβαρότητα, στην αθλιότητα της εκάστοτε εξουσίας, αντέτασσες, την πανανθρώπινη, αέναη, διαχρονική, διδασκαλία της ΑΓΑΠΗΣ, της ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ και μέσα από αυτήν, «ανέβαζες» την παιδεία στα ύψη.

Μέρος 4ο
«Φτιάξαμε τους υπολογιστές, για να κερδίσουμε χρόνο και καταντήσαμε να χάνουμε, με εξωφρενικό μάλιστα τρόπο, τον χρόνο μας πάνω σ’ αυτούς, παρόλο που η εξέλιξη της τεχνολογίας, οι διαδραστικοί, ας πούμε πίνακες, όλη η τεχνολογική εξέλιξη, βοηθά σε μεγάλο βαθμό την εξέλιξη και βελτίωση της παρεχόμενης μάθησης, της κατανόησης του γνωστικού αντικειμένου, θα έπρεπε να προσεχθεί ιδιαίτερα η σωστή, ακριβοδίκαιη χρήση των εξελισσόμενων μεθόδων, τεχνολογικών κατά το πλείστον, αναφορικά, με τη βελτίωση της κατανόησης των γνωστικών αντικειμένων», παρέθετες τις απόψεις τούτους Δάσκαλε με μεγάλο προβληματισμό και περισυλλογή.
Όταν μια φορά σε ρώτησα, από περιέργεια, «Ποιος κατά την γνώμη σας, κύριε Καθηγητά, είναι ο καλός δάσκαλος;», μου απάντησες, με αφοπλιστική ειλικρίνεια, που ποτέ δεν πρόκειται να λησμονήσω στο υπόλοιπο του βίου μου: «Αυτός που τον ξεπερνούν οι μαθητές του, μετά από σκληρή και επίπονη εργασία του ίδιου». Κοφτή απάντηση, στέρια, ξεκάθαρη, απόσταγμα, πολύχρονης και επίπονης δουλειάς- πείρας. Θυμάμαι εκείνη τη στιγμή, συνέχισα με μια ακόμη ερώτηση, κινδυνεύοντας να γίνω κουραστικός: «Και πως μπορούμε να προσδιορίσουμε Δάσκαλε τον προορισμό των ανθρώπων, όταν θα φύγουν από το σχολείο, θα πάψουν να είναι πια μαθητές, θα είναι ενήλικες, μέσα στην κοινωνία;», ρώτησα, γνωρίζοντας ότι σε κούρασα. Άλλη μια απάντηση, κατευθείαν στην καρδιά: «Τώρα, θα σου πω κάτι, από τον τόσο παρεξηγημένο Καζαντζάκη. Από την «Ασκητική» του… Όλοι ερχόμαστε μια νύχτα και καταλήγουμε σ’ αυτή… Το μέσο διάστημα το λέμε ΖΩΗ. Ας το κάνουμε όσο πιο όμορφο, όσο πιο λαμπρό γίνεται…» ΚΙ ΕΣΥ ΔΑΣΚΑΛΕ ΤΣΟΛΑΚΗ, ΤΟ ΟΜΟΛΟΓΩ, αυτό το έκανες πράξη. Η τότε απάντησή σου, τώρα, αυτό το αυγουστιάτικο απόγευμα, μ’ αντίκρυ το Αιγαίο, τον ήλιο να κατεβαίνει στο Παγγαίο, μυριάδες ιριδίζοντα, ομολογώ: ΕΣΥ ΤΟ ΕΚΑΝΕΣ ΠΡΑΞΗ. Η ζωή σου, το πέρασμά σου από αυτή, ήταν όμορφο, λαμπρό, γεμάτο ΦΩΣ. Αυγουστιάτικο απόγευμα, ώρα 6, ίσως 6.30, 7 του μήνα κι η αρμύρα της θάλασσας, μπερδεύεται με τον καπνό του τσιγάρου μου, γράφω συνεχώς, πλάι στο κύμα, σ’ ένα απομονωμένο σημείο του τόπου, που τόσο αγάπησα, δίπλα στον Φάρο, στη μύτη του κόλπου της Κεραμωτής, αριστερά μου το Παγγαίο, πίσω η Θάσος και μονολογώ: «Θεέ μου έχει δίκιο τελικά ο Ελύτης. Πόσο γαλάζιο και πόσο πράσινο, πόση ομορφιά, έριξες σε τούτο τον τόπο και κρύφτηκες, Θεέ, για να μη σε βλέπουμε». Το φως δεν χάθηκε ακόμα, ο ήλιος δεν έδυσε, έχω ακόμα χρόνο για να «μιλήσω», πάνω στο άψυχο χαρτί, να το ζωντανέψω να το κάνω ΖΩΗ.
«Δεν πετάμε τίποτα από τη Γλώσσα μας, δεν πετάμε τίποτα από το Γλωσσικό μας πλούτο και το τελευταίο στοιχείο, αυτό, που ίσως θεωρούμε το πιο ασήμαντο, είναι κι αυτό, ένα πολύτιμο πετράδι, ανάμεσα στα άλλα. Η Γλώσσα είναι η Εθνική μας ταυτότητα…». Αυτές οι σκέψεις σου Δάσκαλε Τσολάκη, αυτά τα χειρόγραφά σου, οι τεκμηριωμένες απόψεις σου, αν γίνονταν ΜΑΘΗΜΑ, για τους ανιστόρητους και απαίδευτους, που κατά καιρούς ηγήθηκαν της Ελληνικής Εκπαίδευσης και κλήθηκαν να συγγράψουν τα σχολικά μας βιβλία πόσο διαφορετική θα ήταν η πορεία της Ελληνικής Εκπαίδευσης; Άλλωστε και όπως τονίζει στα κείμενά του και ο Γάλλος Φιλόσοφος, Φιλέλληνας και Φιλόλογος Ζακ Λακαριέρ, που έφυγε λίγα χρόνια πριν από την ζωή και τον οποίον συχνά μνημόνευες, όπως λοιπόν σημειώνει ο Λακαριέρ: «…Τώρα πια, δεν έχουμε άλλη φωτιά παρά τις λέξεις μας, τα κείμενά μας… Τώρα πια δεν έχουμε άλλη δύναμη, παρά μια κόψη περηφάνιας… Με την Ελληνική Γλώσσα παλεύουμε και με τα γραπτά μνας. Αυτά είναι τα βόλια μας, τα δικά μας όπλα… Κι αυτό το κάνουμε και για σένα Ελλάδα, ενάντια και στον δικό σου θάνατο…». Επίκαιρα και συμβολικά, τα λόγια του Λακαριέρ, στον προσχεδιασμό αφελληνισμού της πατρίδας μας, γλωσσικό, πνευματικό και τώρα πια οικονομικό, από τους σε διατεταγμένη αποστολή των αφεντικών τους, εκπροσώπους της ντόπιας και ξένης οικονομικής ελίτ, με μοναδικό σκοπό, τον προσπορισμό του Εθνικού πλούτου της χώρας μας. Εξ ου και η ΛΕΥΚΗ, ΕΠΙΧΕΙΡΟΥΜΕΝΗ ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑ του αποσβολωμένου, από τις εξελίξεις Ελληνικού Λαού, που επιχειρείται τα τελευταία χρόνια. Η προσχεδιασμένη αυτή κατάσταση δεν θα πετύχει. Γιατί, όπως γράφει κι ο ποιητής Ελύτης: «Ακόμα κι αν κάνεις κομμάτια την Ελλάδα, το μόνο που θα βρεις είναι μια ελιά, ένα καράβι κι ένα αμπέλι… Για να την ξαναφτιάξεις, να την ‘ξαναχτίσεις’, δεν θα χρειασθείς πολλά. Άλλα τόσα… Μια ελιά, ένα αμπέλι και ένα καράβι…». Πλανώνται πλάνην οικτρά, όσοι νομίζουν ότι θα κάμψουν το φρόνημα του Ελληνικού Λαού. Δάσκαλε Τσολάκη, τώρα είσαι απαραίτητος.
Στο ερώτημα τι είναι η Παιδεία, στον ορισμό της έννοιας Παιδείας, απαντούσες λακωνικά Δάσκαλε: «Η Παιδεία είναι η πραγμάτωση της ανώτερης φύσης του Ανθρώπου». Και για την ανία και έννοια της Διδασκαλίας, αυτής της αμφίδρομης σχέση, διαδικασίας, ανάμεσα στον Δάσκαλο και στον μαθητή η θέση σου οριζόταν ως εξής:
«Επικοινωνία ψυχών, ένα μικρό φωσάκι, έτσι το έλεγες, που ανάβει ανάμεσα στον δάσκαλο και στον μαθητή, με αδιάκοπη προσπάθεια να παραμείνει αναμμένο, μια μέθεξη ανάμεσα στους δύο, τα μάτια του δάσκαλου επικοινωνούν, συγκρατούν τα μάτια του μαθητή, να μη φύγουν αλλού τα μάτια, αμφίδρομη σχέση κι αν χάσει ο δάσκαλος τα μάτια του μαθητή από πάνω του, τότε χάνεται και η διδασκαλία, χάνεται και το φωσάκι, σβήνει».
Και συνέχιζες: «Κι ο δάσκαλος γίνεται μαθητής, κατά την διάρκεια της διδασκαλίας κι ο μαθητής, δάσκαλος. Ο πρώτος παίρνει τα βιώματα και τις εμπειρίες από τον πολιτισμικό πλούτο του παιδιού, τη μητρική του γλώσσα και τα μετουσιώνει σε γνώση. Τα εμπλουτίζει και τα παραδίδει στην σχολική τάξη, ως πλούτο διδασκαλίας, δεχόμενος τον μαθητή ως πομπό, όχι ως δέκτη».

Μέρος 5ο
«Ισχυρότερο, ακόμα και από το τυπικό Σχολείο, είναι αυτό, το Σχολείο της Ζωής. Δεν είναι μορφωμένος και καλλιεργημένος, μόνον αυτός που τελειώνει, ολοκληρώνει τις εκπαιδευτικές, βαθμίδες, μαζεύει πτυχία, άλλωστε, συμβαίνει καμιά φορά, όσο πτυχία και να μαζέψει να είναι ένα ΤΙΠΟΤΑ. Μορφωμένος και καλλιεργημένος, πραγματικά είναι αυτός, που έχει Παιδεία, απ’ το Σχολείο της Ζωής. Ακόμα και αυτό που λανθασμένα, χαρακτηρίζουμε ως «αγράμματος» κι αυτός, όταν έχει εμπειρία από το Σχολείο της Ζωής, έχει και αυτός Παιδεία. Γιατί έχει «διαβάσει» το βιβλίο της Ζωής, έχει «μελετήσει» το βιβλίο της Κοινωνίας. Από τα λάθη μας μαθαίνουμε, από τις παραλείψεις μας, διδασκόμαστε. Και ο «αγράμματος» έχει σοφία, πείρα, μόρφωση. Και οι «αγράμματοι» Μακρυγιάννηδες, έχουν και αυτοί Παιδεία και μάλιστα ανώτερη, απ’ τους τυπικά οριζόμενους ως «μορφωμένους».
Τα προαναφερθέντα, Δάσκαλε Τσολάκη, τα υπερασπίστηκες και τα σημείωσες, με ολοκληρωμένο και τεκμηριωμένο τρόπο, στην τηλεοπτική εκπομπή της ΝΕΤ, λίγα χρόνια πριν. Τη μέρα που σε αποχαιρετούσαμε, η Ελληνική Τηλεόραση, επαναλάμβανε την εκπομπή, που όλο το πανελλήνιο, συγκλονισμένο, παρακολουθούσε κι άλλωστε το ΚΕΝΟ που άφησες, ΤΩΡΑ ΘΑ ΓΙΝΕΙ αισθητό, κατανοητό, τώρα θα φανεί η φτώχια μας, η απουσία σου, που δεν θα είναι πραγματική, αφού θα ΖΕΙΣ, μέσα από τα βιβλία σου, τα γραπτά σου, γιατί «ΔΕΝ ΠΕΘΑΙΝΟΥΝ ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ, ΠΑΡΑ ΜΟΝΟΝ ΑΝ ΤΟΥΣ ΞΕΧΑΣΟΥΜΕ, ΑΓΝΟΗΣΟΥΜΕ».
Αναφερόμενος συχνά, στα φλέγοντα, ουσιαστικά, πρακτικά προβλήματα της Ελληνικής Εκπαίδευσης, στην ουσία της, τα ζητήματα ποιότητας και βελτίωσης οι θέσεις σου, εκφράζονταν, κατά την ταπεινή μου άποψη, εξ όλων όσων άκουγα να υποστηρίζεις ως εξής: «Σας θυμίζω φίλες και φίλοι, τα λόγια του Δάσκαλου Ευάγγελου Παπανούτσου. Ένας μανδύας καλύπτει τη λάβα του ηφαιστείου της εκπαίδευσης και αυτός ο μανδύας, κινδυνεύει από τα πράγματα, τις εξελίξεις, να εκραγεί. Και θα εκραγεί κάποια στιγμή». «Από την αυταρχική προσπάθεια», συνέχιζες Δάσκαλε Τσολάκη, μετά τα λόγια του Παπανούτσου, «των περασμένων δεκαετιών περάσαμε στη σύγχρονη μορφή ασυδοσίας. Οι εκάστοτε προσπάθειες για μεταρρυθμίσεις και οι εκάστοτε μεταρρυθμιστές, έβαζαν μπροστά, το κομματικό όφελος, ήταν εντελώς άσχετοι και είχαν γκρίζους στόχους. Δεν είχαν καν στόχους, δεν είχαν και όραμα οι μεταρρυθμιστές και οι μεταρρυθμίσεις που επεδίωκαν. Ή μάλλον είχαν, την διαιώνιση και παραμονή τους στην εξουσία. Δεν αγαπούσαν την Παιδεία, δεν την πονούσαν, τις θέσεις τους αγαπούσαν πιότερο, παρά την εκπαίδευση.
Πρέπει να χτιστεί όραμα: «Γιατί, ακόμα και ολόκληρο τον εκπαιδευτικό ουρανό να κατεβάσεις, ακόμα και τα πιο σύγχρονα εκπαιδευτικά συστήματα, ευρωπαϊκά και παγκόσμια να εφαρμόσεις, όλα τα διατάγματα, τα συγγράμματα και τις επιστημονικές θεωρίες, να φέρεις, την παιδαγωγική σοφία αιώνων, ΑΝ ΒΓΑΛΕΙΣ ΤΟ ΧΑΜΟΓΕΛΟ ΑΠΟ ΤΑ ΧΕΙΛΗ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΔΑΣΚΑΛΩΝ, ΤΟΤΕ ΑΥΤΗ Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΠΟΥ ΠΑΣ ΝΑ ΧΤΙΣΕΙΣ, ΔΕΝ ΑΞΙΖΕΙ ΟΥΤΕ ΜΙΑ ΠΕΝΤΑΡΑ». Οδοστρωτήρας ήταν τα λόγια σου Δάσκαλε Τσολάκη. Σε μίσησε η εξουσία, σ’ αγάπησαν οι εκπαιδευτικοί και σε λάτρεψαν οι δάσκαλοι και τα μικρά παιδιά.
Ναι, Δάσκαλε αγαπημένε, τα τελευταία χρόνια, όλο και πιο πολύ, χάνεται, λείπει, αφανίζεται το χαμόγελο από τα σχολεία και τους δασκάλους και τα παιδιά. Κάνουν ότι μπορούν οι εκάστοτε ιθύνοντες, να εξαφανίσουν και την τελευταία αχτίδα φωτός και κατάντησαν τα σχολεία, φυλακές με κάγκελα. Κάγκελα, σιδερόφρακτα, παντού. Εξαθλιώνουν την κοινωνία και εξαθλιώνεται και το Σχολείο. Οι εκπρόσωποι της ΝΕΑΣ ΤΑΞΗΣ, των Νεοβαρβάρων, της Τραπεζικής Ολιγαρχίας, Τραπεζικής κατ’ επίφαση Δημοκρατίας, παλεύουν να σβήσουν το χαμόγελο, όσο απόμεινε πια, από τα Ελληνικά σχολεία. Τα βιβλία, που «γράφονται» και δίδονται, σ’ αυτόν τον σκοπό αποσκοπούν.
Τη δημιουργία καταναλωτικών προτύπων, ατόμων που θα καταναλώνουν «σκουπίδια» των παγκοσμιοποιημένων αγορών και όχι ανθρώπων με σκοπό την πνευματική του ανάταση και εξύψωση. Και να φανταστεί κανείς, ότι τα βιβλία τα σχολικά, είναι το βασικό εργαλείο της δουλειάς των δασκάλων. Κι αυτό το αχρηστεύουν, με ανούσια, «νεκρά», άψυχα κείμενα, επίτηδες δοσμένα, που να προάγουν την καταναλωτική συνείδηση και όχι την κριτική σκέψη. Συσσώρευση γνώσεων και πληροφοριών, τις περισσότερες φορές, ανούσιων, άχρηστων και όχι ανάπτυξη κριτικής σκέψης και προβληματισμού. ΔΕΝ ΘΕΛΟΥΝ ΣΚΕΠΤΟΜΕΝΟΥΣ ΠΟΛΙΤΕΣ ΑΛΛΑ ΤΥΦΛΑ ΥΠΑΚΟΥΟΥΣ, με τις βασικές μονάχα γνώσεις ανάγνωσης, γραφής και αριθμητικής, δηλαδή θέλουν μονάχα φτηνά εργατικά χέρια, για να παράγεται η υπεραξία, προς όφελος της Οικονομικής Ολιγαρχίας, Ελίτ, Οικονομικής και Πνευματικής. Κι αυτό είναι το ΔΡΑΜΑ. Και η πνευματική ελίτ του τόπου μας, είναι σε μεγάλο βαθμό, αλλοτριωμένη.
Με παράπονο μας έλεγες, σε προσωπικές συζητήσεις, λίγο πριν το ξεκίνημα των εκάστοτε εκδηλώσεων, στις οποίες ήσουν ο κεντρικός ομιλητής. «Με λένε ρομαντικό, με λένε ουτοπιστή, αλλά η ιστορία έχει αποδείξει, ότι η ΟΥΤΟΠΙΑ ΣΗΜΕΡΑ, ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΑΥΡΙΑΝΟ, ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ, Η ΠΡΟΟΔΟΣ. Ότι σήμερα, ο άνθρωπος, θεωρούσε και θεωρεί ουτοπιστικό, αύριο θα γίνει πράξη. Δεν είμαι ρομαντικός και ουτοπιστής. Το αντίθετο μάλιστα, είμαι ρεαλιστής, γιατί, ακριβώς, ισχυρίζομαι ότι στην Εκπαίδευση έχουμε να κάνουμε με παιδιά, με ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ, με ανθρώπινες ψυχές, όχι με αντικείμενα. ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΜΗΧΑΝΗΜΑ ΓΙΑ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ Ο ΜΑΘΗΤΗΣ. Όχι στην υπερσυγκέντρωση ανούσιων και άχρηστων πληροφοριών, μα ανάπτυξη κριτικής σκέψης, με καλή ψυχική κατάσταση, με όρεξη, με ΧΑΜΟΓΕΛΟ. Κι εμείς οι Δάσκαλοι, έχουμε μεγάλη ΕΥΘΥΝΗ για να φέρουμε όλα τα προαναφερθέντα, θετικά, παραγωγικά στοιχεία, μέσα στην σχολική πράξη, μέσα στην σχολική τάξη, στις παιδικές ψυχές».
Ισχυρισμοί, απόψεις τεκμηριωμένες, όχι αοριστολογίες.

Μέρος 6ο
Προσεκτικά, μας επεσήμανες, αρκετές φορές ότι: «Να μαθαίνουν τα παιδιά, να μιλούν καλά Ελληνικά. Να το προσέξετε αυτό. Και κοιτάξτε», μας υπενθύμιζες: «Όλες οι απόπειρες οι μεταρρυθμιστικές, ξεκίνησαν και ξεκινούν από τα έξι χρόνια των παιδιών. Λαμβάνουν υπ’ όψη τους το ξεκίνημα στο σχολείο. Μέγα λάθος. Γιατί, μέχρι τα έξι χρόνια του το παιδί, δεν έχει ολοκληρώσει τη γνώση, έστω την απλή, της μητρικής του γλώσσας, δεν έχει αποκτήσει μητρικό γλωσσικό πλούτο και να το λάθος. Να λαμβάνουν αυτό υπ’ όψη τους οι μεταρρυθμιστές, γιατί τα παιδιά, ως τα έξι τους χρόνια, ήδη, έχουν μάθει να μιλούν και να καταλαβαίνουν ένα μέρος του κόσμου τους. Έχουν ήδη, διαμορφωμένο γλωσσικό πλούτο, με βάση τη μητρική τους γλώσσα. Τι γίνεται λοιπόν μέχρι τα έξι χρόνια των παιδιών; Λαμβάνουν υπ’ όψιν τους, οι «ειδήμονες» μεταρρυθμιστές, αυτό το σημαντικό γεγονός και γιατί όλες οι μέχρι τώρα μεταρρυθμίσεις ξεκινούν από τα έξι χρόνια, ηλικιακά, των παιδιών; Παραδείγματος χάρη, να σας πω για τους Πομάκους και τα μικρά πομακόπουλα στην Ορεινή Περιοχή Ξάνθης και Ροδόπης. Η μητρική τους γλώσσα είναι η Πομακική. Ποια Ελληνική Μεταρρυθμιστική Πολιτική αναφορικά με την Ελληνική Εκπαιδευτική Πολιτική έλαβε υπόψη της την Μητρική Γλώσσα των Ελλήνων Πομάκων, την διαμόρφωση αυτής της Μητρικής Γλώσσας, μέχρι την ηλικία των έξι χρόνων στο σπίτι; Αντ’ αυτού τα μικρά πομακόπουλα, πάνε στο σχολείο και το μόνο που ΔΕΝ ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΑΙ ΕΙΝΑΙ η Μητρική τους Γλώσσα (εκπομπή ΝΕΤ «Στα άκρα» με την Βίκυ Φλέσσα)» 31/7/2012.
«Είναι αδήριτη ανάγκη να λάβουν υπόψη τους οι μεταρρυθμιστές, ότι το παιδί διαμορφώνει Γλώσσα και Πολιτισμικό Πλούτο, μέχρι τα έξι χρόνια του. Η Ελληνική Δημοκρατία σε θέματα Παιδείας θα «Πρέπει να έχει πληρότητα και να μην είναι ελλειμματική, όπως χαρακτηριστικά ανέφερε στο θέμα των Ελλήνων Πομάκων. Να δίνει ίσες ευκαιρίες, ακόμα και πριν τα έξι χρόνια, της ηλικίας των παιδιών». Ο Δάσκαλος Τσολάκης επεσήμανε αυτό που όλοι γνωρίζουμε και η Πολιτεία εθελοτυφλεί και κάνει πως δεν το βλέπει. Εύστοχες οι παρατηρήσεις του, αλλά έτσι, «έμπαινε» στο μάτι του συστήματος και τον «παραιτούσαν», από όλες τις θέσεις, τις οποίες με την αξία του ΚΑΤΑΛΑΜΒΑΝΕ, στην ιεραρχία της Παιδείας.
Ακόμα μια εύστοχη παρατήρηση, μια φιλοσοφική αναζήτηση ως προς τον χαρακτήρα της Σχολικής Ζωής και πως αυτή διαμορφώνεται, θα δούμε παρακάτω, στην αναφορά για τη ΜΝΗΜΗ του Δασκάλου μας Τσολάκη του ΦΙΛΟΥ ΜΑΣ, ενός κομματιού από τον εαυτό μας, χιλιάδων Ελλήνων Εκπαιδευτικών, αφού έτσι νιώθαμε και νιώθουμε. Δυσαναπλήρωτο το κενό που μας αφήνεις κατακαλόκαιρο, στάζει πίκρα- θλίψη η ψυχή μας. Είχες πολλά ακόμα να δώσεις, είχες περίσσευμα ψυχής.
Αφηγείται ο Δάσκαλος: ΣΧΟΛΙΚΗ ΖΩΗ
«Ο Εξιπερί, στον «Μικρό Πρίγκιπα», λέει: «Αν αγαπάς ένα λουλούδι σ’ ένα αστέρι, τότε αγαπάς ΟΛΑ ΤΑ ΑΣΤΕΡΙΑ». Να αφήσουμε τον δάσκαλο μαζί με τα παιδιά, να αναπτύξουν ελεύθερα τη σχέση τους, μακριά από στυγνούς νόμους και κανόνες και Προεδρικά Διατάγματα, άχρηστα όλα τα ανούσια νομοθετήματα, να αναπτυχθεί και να ζωντανέψει ξανά, η μαθησιακή διδασκαλία, να πάρει πνοή ζωής η διδασκαλία, ν’ αγαπηθούν όλα τ’ αστέρια και να μείνει ΑΝΑΜΜΕΝΟ ΤΟ ΦΩΣΑΚΙ, ανάμεσα στον δάσκαλο και τον μαθητή. Να καλλιεργηθεί η σχέση εμπιστοσύνης ανάμεσά τους, να βγουν δυνάμεις από μέσα τους, που είναι καλά κρυμμένες. Αγαπάς κάτι; Αν το αγαπάς, το γνωρίζεις καλά και το βιώνεις άμεσα.
Αν δεν το αγαπάς, το κάνεις από ανάγκη, από αγγαρεία. Τότε ΔΕΝ ΤΟ ΜΑΘΑΙΝΕΙΣ ΠΟΤΕ. Αγαπάει ο Δάσκαλος αυτό που κάνει; Τότε ξέρει καλά τη δουλειά του. Δεν δίνει μόνο ξερές γνώσεις, αλλά διαμορφώνει και χαρακτήρες. Το ίδιο και ο μαθητής. Αν αγαπήσει τα γράμματα και το σχολείο, τότε το ΦΩΣΑΚΙ θα παραμείνει φωτεινό. Να ΞΑΝΑΓΙΝΕΙ ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΜΙΑ ΕΥΤΥΧΙΣΜΕΝΗ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ. Οι ευτυχισμένες οικογένειες «χτίζουν» και ολοκληρωμένες προσωπικότητες, ευτυχισμένους και ολοκληρωμένους ανθρώπους. Χρειάζεται ΝΕΑ πνοή το σχολείο. Να πετάξει μπόλικη σκόνη και σαπίλα από πάνω του. Τα καλά παιδικά χρόνια, δίπλα σ’ έναν ορεξάτο, κεφάτο, ολοκληρωμένο δάσκαλο, φέρνουν και την απαραίτητη ψυχική και σωματική ισορροπία στο παιδί, όταν βγαίνει ως ενήλικας στην Κοινωνία. Τότε αυτό το παιδί- ενήλικας, μπορεί και «διαβάζει» καλύτερα το «βιβλίο της ζωής», το «βιβλίο της κοινωνίας». Αν θέλεις ν’ αλλάξεις την Ανθρωπότητα, τότε ασχολήσου με το παιδί, όπως ισχυριζόταν και ο μεγάλος Μυτιληνιός Δάσκαλος Μίλτος Κουντουράς» (εκπομπή ΝΕΤ 31/7/2012 «Στα άκρα»).

Μέρος 7ο
Η ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ ΠΟΥ ΔΙΔΑΞΕ
Ο Καθηγητής Χρίστος Τσολάκης μας λέει λίγα πράγματα για την προσωπική του σταδιοδρομία, για τι ξεκίνημά του, ως δάσκαλος- καθηγητής και παρατίθενται τα λόγια του: «Ήταν το 1961, όταν μπήκα για πρώτη φορά σε τάξη. Συγκίνηση, αγωνία, πως θα με «δουν» οι μαθητές μου. Είδα πολλές δεκάδες μάτια, στραμμένα κατ’ ευθείαν επάνω μου. Καθαρά μάτια. Καθαρές ματιές. Καλή διδασκαλία. Προσπαθούσα να κρατά πάντα, αυτά τα καθαρά μάτια, πάνω μου, να τα κερδίζω. Να διασταυρώνονται οι ματιές. Να μη τις χάνω. Τα μάτια να επικοινωνούν με τα μάτια. Οι καρδιές, με τις καρδιές. Και ΟΤΑΝ ΕΧΑΝΑ ΑΥΤΑ ΤΑ ΜΑΤΙΑ και η προσοχή τους, «έφευγε» αλλού, τότε καταλάβαινα ότι το φωσάκι κινδύνευε να σβήσει. Κινητοποιούμουν και έκανα τα πάντα να «ξαναπάρω», πάνω μου, τα μάτια των παιδιών. Όταν έχανα τα μάτια των παιδιών, έχανα και τη διδασκαλία. Όταν τα ξανακέρδιζα τα μάτια, ήμουν ο πιο ευτυχισμένος δάσκαλος του κόσμου. Ο πιο ευτυχισμένος άνθρωπος. Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΚΕΡΔΙΖΕΤΑΙ δεν χαρίζεται και είναι μια αέναη, διαρκής πράξη. Η διδασκαλία, βρίσκεται πάντα «επί ξηρού ακμής». Πάντοτε κινδυνεύει, ανά πάσα στιγμή να χαθεί. Και ανά πάσα στιγμή να κερδηθεί. Να μην φεύγουν τα μάτια των παιδιών, πάνω από το δάσκαλο, να τα συγκρατεί ο δάσκαλος και μόνον τότε, η διδασκαλία, μετουσιώνεται σε ΠΡΑΞΗ. Ήμουν γιος δασκάλου, αλλά και ο παππούς μου, ο Παπα-Χρίστος Τσολάκης, ήταν και αυτός δάσκαλος. Μεγάλωσα κοντά σε δασκάλους. Τον παπά-Χρίστο Τσολάκη, το παππού μου, τον εκτέλεσαν οι Γερμανοί, όταν ήμουν 7 ή 8 χρονών, γιατί βοηθούσε τους αντιστασιακούς και δεν έσκυψε το κεφάλι στους κατακτητές. Τον εκτέλεσαν μπροστά στην πόρτα του σπιτιού μας, μπροστά στα μάτια μου. Τότε, ο πατέρας μου για να μη κινδυνέψει η ζωή μου με πήρε και με έκρυψε στα βουνά, στις σπηλιές. Οι Γερμανοί για αντίποινα, πολλές φορές, σχεδόν πάντα, εκτελούσαν αθώους». Και μέσα στην τραγικότητα των στιγμών, ο Δάσκαλος Τσολάκης, θυμούμενος τα παιδιά του χρόνια στην κατοχή, συνεχίζει την αφήγηση, ζώντας ξανά εκείνα τα «πέτρινα» χρόνια.
«Στα βουνά λοιπόν και στις σπηλιές, καθώς με έκρυβε ο πατέρας μου, πάντοτε, πριν φύγουμε από το σπίτι, έπαιρνα μαζί μου και ένα μικρό σακούλι, έβαζα τας βιβλία μου τα σχολικά και με τη βοήθεια ενός κεριού, διάβαζα μέσα στη σπηλιά, όσο μπορούσα, διάβαζα, διάβαζα κάθε μέρα, γιατί ο παππούς ο Παπα-Χρίστος, όσο ζούσε, πριν τον εκτελέσουν οι Γερμανοί μου έλεγε Μη περάσει μέρα Χριστάκη που να μη διαβάσεις ένα βιβλίο. Μη περάσει μέρα που να μην ανοίξεις τετράδιο. Το ίδιο άλλωστε μου έλεγε και ο πατέρας μου. Κι εγώ αυτό έκανα. Και το κάνω εδώ και 70 χρόνια. Δεν περνά μέρα που να μην ανοίξω και διαβάσω κάποιο βιβλίο. Μου έμεινε από τότε αυτό το «κουσούρι». Μια παλιά συνήθεια… Η μάνα μου πάλι, μπορεί να μην ήταν δασκάλα, όπως ο πατέρας και ο παππούς, αλλά είχε τελειώσει το σχολείο της ΖΩΗΣ, είχε διαβάσει το βιβλίο της Κοινωνίας. Είχε τελειώσει το Δημοτικό η μάνα μου, αλλά είχε γλωσσικό και πολιτισμικό πλούτο, μέσα της και μέσα απ’ τις ιστορίες και τα παραμύθια που μου διηγιόταν, μέσα από τους θρύλους και τα γνωμικά, τη θρησκευτική και ιστορική μας παράδοση, μου χάρισε και αυτή, με τον πιο απλό τρόπο, πολιτισμικό πλούτο, γνώση, μεταλαμπάδευση της παράδοσης, γλωσσικό πλούτο, μέσα από τα ήθη και έθιμα του τόπου μας, πολύτιμη γλωσσική κληρονομιά, πολύτιμη γλωσσική καλλιέργεια κι αυτή ακριβώς η ΔΥΝΑΜΗ ΤΟΥ ΛΑΪΚΟΥ ΛΟΓΟΥ, ΤΗΣ ΠΟΛΥΤΙΜΟΤΑΤΗΣ ΛΑΪΚΗΣ ΜΑΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ…». (Από αφήγηση του Καθηγητή Χρίστου Τσολάκη, στην εκπομπή της ΝΕΤ «Στα άκρα» 31/7/2012).
Ο Καθηγητής Χρίστος Τσολάκης, Ομότιμος Καθηγητής της Νεοελληνικής Γλώσσας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, γεννήθηκε στην Πιερία το 1935 και πέθανε στη Θεσσαλονίκη 30 Ιουλίου του 2012. Όπως όλοι μας, είχαμε κατά τη διάρκεια της ζωής μας, στις διάφορες βαθμίδες της εκπαίδευσης, δασκάλους, που μας γαλούχησαν και μας στήριξαν, μας επηρέασαν, αναφορικά με την υπόλοιπη ζωή μας, έτσι και ο μαθητής ή φοιτητής, Χρίστος Τσολάκης, είχε και αυτός δασκάλους, καθηγητές, εκτός από τον πατέρα, τον παππού και τη μάνα, που τον γαλούχησαν τα πρώτα χρόνια της ζωής του. Δάσκαλοι του Χρίστου Τσολάκη, διατέλεσαν μεγάλες μορφές της εκπαιδευτικής ζωής του τόπου μας. Ο Νικόλαος Πολίτης, ο Στυλιανός Καψωμένος, ο Γιάννης Καρκίδης με τη δύναμη του λόγου, την ευφράδειά του, ο Εμμανουήλ Κριαράς, ο Ευάγγελος Παπανούτσος, με τον οποίο είχε αργότερα επαφή, ως ολοκληρωμένος πια εκπαιδευτικός, της δεκαετίας του ’70! Τον ενέπνευσε και αυτός, όπως είχε ομολογήσει σε προσωπικές του συζητήσεις, ο Χρίστος Τσολάκης. Αναφέροντας, ο γράφων, αυτή τη στιγμή, τα ονόματα των δασκάλων- παιδαγωγών του εκλιπόντος, νιώθω να με πλημμυρίζει μια συγκίνηση, από παλιές μου θύμισες των Δημοτικών και Γυμνασιακών μου χρόνων, αλλά και των χρόνων μου στη Ζαφίρειο Παιδαγωγική Ακαδημία της Αλεξανδρούπολης. Είχα κι εγώ, ο μέτριος δάσκαλος, κάποιους ανθρώπους που με βοήθησαν να σταθώ όρθιος, να μάθω μια στάλα γνώσης. Στο Δημοτικό έμαθα καλά γράμματα από τον Θεόδωρο Ματσούκα, δάσκαλο, συνταξιούχο πια, που μένει στην Ξάνθη. Τον ξεχωρίζω απ’ όλους στα χρόνια του Δημοτικού. Στο Γυμνάσιο, είχα τον φιλόλογο Μουντζουρίδη Κων/νο, ανοιχτό μυαλό και μας χάραξε σπουδαίους δρόμους, όσον αφορά τη γλωσσική καλλιέργεια. Στα φροντιστηριακά μου μαθήματα, εκτός σχολείου και κυρίως τα δύο τελευταία χρόνια του Λυκείου, στην Β’ και Γ’ Λυκείου, τύχη αγαθή μου έλαχε να έχω δάσκαλο, στα γλωσσικά μαθήματα, κυρίως στην Έκθεση, τον φιλόλογο-ιστορικό- λογοτέχνη, Θανάση Μουσόπουλο, εκλεκτή μορφή των γραμμάτων στον Βορειοελλαδικό χώρο και ευρύτερα της Πατρίδας μας. Στην Ζαφίρειο Παιδαγωγική Ακαδημία, αργότερα, ως δάσκαλο- διευθυντή, είχαμε τον Αθανάσιο Τζούλη, έναν παιδαγωγό, που αγαπούσε υπέρμετρα, τα παιδιά, τους νέους, ήταν πραγματικός άνθρωπος. Αυτοί οι προαναφερθέντες δάσκαλοι, έκαμναν καθημερινά πράξη τη ρήση: «Αν δε λιώσεις σαν κερί, τότε τα σκοτάδια δεν πρόκειται να γεννούνε φως». Έτσι απλά.

Μέρος 8ο
ΟΙ ΘΕΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΑΘΗΓΗΤΗ ΧΡΙΣΤΟΥ ΤΣΟΛΑΚΗ ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕ ΕΡΓΑΣΙΑ- ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ
Επεσήμανε χαρακτηριστικά ο Δάσκαλος Τσολάκης, συχνά στις τοποθετήσεις του, ότι ο Έλληνας και κυρίως ο Έλληνας εκπαιδευτικός, να ΜΗΝ ΑΠΟΛΑΜΒΑΝΕΙ ΤΗΝ ΑΡΓΙΑ ΤΟΥ, αλλά να απολαμβάνει την εργατικότητά του και να μη χαιρόμαστε όταν καθόμαστε, αλλά να χαιρόμαστε μετά από μια κοπιαστική μέρα. Και μετά από αυτό το «σώσιμο» στη δουλειά μας, να είστε σίγουροι, κυρίως εσείς οι εκπαιδευτικοί, ότι θα νιώσετε ξελαφρωμένοι, ξεκούραστοι και «γεμάτοι» ψυχικά και σωματικά. Άρτιοι, πλήρεις, ικανοποιημένοι. Σας δίνω το λόγο μου ότι θα νιώσετε έτσι. ΓΙΑΤΙ ΑΠΛΟΥΣΤΑΤΑ, κάνατε το ΚΑΘΗΚΟΝ ΣΑΣ. Κι όταν κάνουμε το καθήκον μας, η ΖΩΗ μας ανταμείβει. Μας πλημμυρίζει πληρότητα. Ναι, θα πρέπει να δουλεύουμε περισσότερο. Όχι απαραίτητα περισσότερες ώρες, αλλά τις ώρες εκείνες που δουλεύουμε, να δουλεύουμε πραγματικά. ΝΑ ΤΑ ΔΙΝΟΥΜΕ ΟΛΑ ΠΑΝΩ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΠΡΑΞΗ. Ναι, να είμαστε φιλεργατικοί κι όχι φυγόπονοι. Να μας προκαλούν οι δυσκολίες και να παλεύουμε καθημερινά να τις βγάλουμε σε πέρας. Ως χαρακτηριστικό παράδειγμα, φιλομάθειας και εργατικότητας, ανέφερε χαρακτηριστικά: «Στο Διδασκαλείο Θηλέων Θεσσαλονίκης, 1927-1930, την περίοδο της «Ιερής Τριετίας», οι μαθήτριες του Μίλτου Κουντουρά, όταν πλησίαζε η ώρα λήξης της παράδοσης του μαθήματος, από τον Μυτιληνιό Παιδαγωγό, σε συγκεκριμένα δικά του μαθήματα, με τις ερωτήσεις που του έκαμναν και τις παρατηρήσεις του, προσπαθούσαν να παρατείνουν την ώρα-διάρκεια του μαθήματος, να κρατήσουν τον Μεγάλο Παιδαγωγό Κουντουρά, όσο μπορούσαν, κοντά τους, να μην τον αφήσουν να φύγει, να συνεχίσει να τους μιλά. Χαρακτηριστικό παράδειγμα φιλεργατικότητας και διδασκαλίας».
Για την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών οι θέσεις του καθηγητή- Δάσκαλου Χρίστου Τσολάκη, ο οποίος διετέλεσε και Διευθύνων όλων των Π.Ε.Κ. (Περιφερειακά Επιμορφωτικά Κέντρα) Ελλάδας παρατίθεται εδώ, από τηλεοπτική εκπομπή. Αντικαταστάθηκε ξαφνικά από κάποιον Χατζηδήμου ή Χατζηγιώργο, δεν θυμάμαι το όνομα. «Είναι αναγκαία, χρησιμότατη, η μετεκπαίδευση και η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών. Ότι μαθαίνουν καλό είναι. Κατά τη διάρκεια της θητείας μου στα ΠΕΚ Ελλάδας, φρόντιζα προσωπικά να έχω «ΕΙΚΟΝΑ» για τη συνολική παρουσία επιμορφωτών και επιμορφούμενων. Φρόντιζα προσωπικά να γνωρίζω και να ενημερώνομαι για τυχόν απουσίες, ασθένειες και να έχω μια συνολική «εικόνα», ανά πάσα στιγμή, για το τι συμβαίνει στα ΠΕΚ. Δεν υπήρχε περίπτωση να βάζουν κάποιοι «παρουσία» και να μην πατάν στα μαθήματα. Κυρίως αυτό το τελευταίο για τους επιμορφωτές».
Τελικά, «ενοχλούσε» πολύ η παρουσία και η διοίκηση-συντονισμός των Επιμορφωτικών Κέντρων, από τον Δάσκαλο Τσολάκη. Ένα πρωί, ξαφνικά, αντικαταστάθηκε από την τότε ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας, από κάποιον Χατζηδήμου ή Χατζηγιώργο, δεν ενθυμούμαι αυτή τη στιγμή ακριβώς το όνομά του. Αλλά τι σημασία έχει, μπρος στον σπουδαίο Δάσκαλο, τον Παιδαγωγό από την Πιερία, τον ΔΑΣΚΑΛΟ του Γένους μας, που απαξιωτικά αντιμετωπίστηκε από την τότε πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων. Ποια άραγε θα ήταν η πορεία της μετεκπαίδευσης- επιμόρφωσης στην Ελληνική Εκπαιδευτική Κοινότητα, αν έμενε και ολοκλήρωνε τη «δουλειά» του ο Χρίστος Τσολάκης; «Ενοχλούσε» όμως η αυστηρή παρουσία του και κυρίως «ενοχλούσε» αυτούς που είχαν πλέον συνηθίσει να «βλέπουν» την επιμόρφωση με «άλλο μάτι».
Ο Χρίστος Τσολάκης υποστήριζε επιπλέον για το ίδιο θέμα: «Πιστεύω ακράδαντα, είμαι πεπεισμένος, ότι ο κάθε Δάσκαλος, ο κάθε εκπαιδευτικός, μπορεί αν θέλει να ΑΥΤΟΕΠΙΜΟΡΦΩΘΕΙ, να ΑΥΤΟΜΟΡΦΩΘΕΙ, μπορεί μόνος του, να αγωνισθεί, διαβάζοντας, βελτιώνοντας τη μορφή διδασκαλίας του, διδασκόμενος από την καθημερινή εκπαιδευτική πράξη, από τα λάθη του κυρίως, από τις παραλήψεις του, από τον εντοπισμό, κάθε μέρα, στοιχείων λανθασμένων, αυτό μπορεί να το καταλάβει και μόνος του και να διορθώνει καθημερινά τις πρακτικές του. Ο φιλεργατικός εκπαιδευτικός, εντοπίζει τα σημεία που καθημερινά, χρήζουν βελτίωσης». Και συμπληρώνει:
«Ας ανοιχτούν επιτέλους, οι σκονισμένες σχολικές βιβλιοθήκες. Ότι περιέχουν, χρήσιμο είναι. ΔΕΝ ΠΕΤΑΜΕ τίποτα από τον γλωσσικό μας πλούτο. Το είπαμε. Ας ανοιχτούν όλες οι βιβλιοθήκες και ας διώξουμε τη σκόνη και τη «σκόνη του χρόνου» και ας ανοίξουμε επιτέλους τα βιβλία. Καλό πράγμα ο διαδραστικός πίνακας, δε λέω, αλλά βρε παιδάκι μου, άλλο είναι το συναίσθημα να ανοίγεις ένα βιβλίο και όλα πράγμα το άψυχο. Το βιβλίο έχει ψυχή. Έχουν ψυχή τα βιβλία. Μιλάνε τα βιβλία. Και μας λένε πολλά. Έχουμε, μπορούμε να έχουμε ΠΑΙΔΕΙΑ, χωρίς συναίσθημα; Ε, από τα βιβλία, πηγάζουν αισθήματα και συναισθήματα… Να γίνει βιβλιοφάγος ο Δάσκαλος…».

Μέρος 9ο
ΟΙ ΠΥΛΩΝΕΣ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΠΥΛΩΝΕΣ ΤΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ ΜΑΣ
(Χρίστος Τσολάκης-Εκπομπή ΝΕΤ-31/7/2012)
«Για τους πυλώνες του Σχολείου, τις 2 βάσεις, πάνω στις οποίες στηρίζεται η σχολική ζωή, έχω να πω, να επισημάνω ότι είναι η Δημιουργικότητα, η παραγωγική Δημιουργικότητα και η Αλληλεγγύη. Αλληλεγγύη σε όλα τα επίπεδα. Ανάμεσα στον δάσκαλο και στα παιδιά και ανάμεσα στα παιδιά, ως μικρογραφία της Κοινωνίας. Αυτοί είναι οι δύο πυλώνες του σχολείου. Να είναι δημιουργικός και αλληλέγγυος ο Δάσκαλος. Όχι στην οκνηρία, ναι στην εργατικότητα και τη φιλομάθεια. Να γίνει βιβλιοφάγος ο Δάσκαλος… Να ξεχάσουμε τις κομματικές μας ταμπέλες και να έχουμε μονάχα, στο νου και στην καρδιά μας, ένα και μοναδικό κόμμα. Και το κόμμα αυτό να λέγεται ΚΟΜΜΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ, αυτό το κόμμα να υπηρετήσουμε. Να ασπασθούμε μονάχα, μια ταμπέλα. Και αυτή η ταμπέλα να είναι η ταμπέλα της Ελληνικής Παιδείας. Τα κόμματα τα πολιτικά, δεν έχουν Παιδεία. Δεν έχουν Παιδεία να τη μεταλαμπαδεύσουν στα μέλη τους. Χρειάζεται τα κόμματα, να αποκτήσουν Παιδεία. Και τα σχολεία και οι δάσκαλοι να αξιολογούνται. Να αξιολογούνται όμως, με τρόπο αντικειμενικό, όχι με όρους κομματικούς. Να υπάρχει Πραγματική, γνήσια μορφή αξιολόγησης, με αντικειμενικά κριτήρια και όχι με κομματικούς εγκάθετους. Να, στην αξιολόγηση. Χρειάζεται απαραίτητα και άμεσα, η Ελληνική Εκπαίδευση, να αποκτήσει ένα αντικειμενικό, στιβαρό, διαχρονικό, αξιοπρεπές, σύστημα αξιολόγησης, που δεν θα προωθεί την παπαγαλία, αλλά την κριτική σκέψη. Όχι στην αποστήθιση, ναι στην κριτική σκέψη. Η Παιδεία και η διδασκαλία είναι βαθμός πολιτισμού και η Καλή Παιδεία δεν χαρίζεται, κερδίζεται, με κόπο, αγώνα, διαρκή και επίπονη προσπάθεια. Όχι με οκνηρία και αποστήθιση. Όχι με παπαγαλία. Και όλοι όσοι γράφουν βιβλία, για τα παιδιά και μιλώ κυρίως για τα σχολικά βιβλία, γι’ αυτά μιλώ, θα πρέπει να μην προσπαθούν να βάλουν μέσα όλες τις γνώσεις που έχουν στο δικό τους κεφάλι, ως συγγραφείς αλλά να σκεφτούν τι ακριβώς ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΔΕΧΤΟΥΝ, ΩΣ ΕΝΑ ΣΗΜΕΙΟ, ΤΑ ΠΑΙΔΙΚΑ ΜΥΑΛΑ. Σας το είπα και στην αρχή, το κεφάλι του μικρού παιδιού, δεν είναι δοχείο, για να το γεμίσουμε με γνώσεις, αλλά είναι σπίρτο για να το ανάψουμε…»
ΤΑ ΧΕΛΙΔΟΝΙΑ ΤΟΥ ‘30
Η ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΤΙΚΗ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ ΤΟ ’20 ΚΑΙ ΤΟ ‘30
Ο καθηγητής Χρίστος Τσολάκης τον Μάιο του 2010 στο αμφιθέατρο της Νομικής Κομοτηνής 7-8 Μαϊου, αν θυμάμαι καλά, αλλά και στις 12 Μαρτίου 2004, στο αμφιθέατρο της Πολυτεχνικής Σχολής του ΔΠΘ, αναφέρθηκε στο ζήτημα με τον προαναφερθέντα τίτλο («Τα χελιδόνια του ‘30»).
«Τη δεκαετία του ’20 και του ’30 υπήρξαν και έδρασαν στο χώρο της Ελληνικής Εκπαίδευσης, μια πλειάδα φωτισμένων Ελλήνων Παιδαγωγών-Δασκάλων-Κοινωνικών Αγωνιστών, που χαρακτηρίστηκαν από τους σύγχρονους τους ιστορικούς, αλλά και τους μετέπειτα ερευνητές ως τα «Χελιδόνια του ’30 της Ελληνικής Εκπαίδευσης», που θα φέρνανε την Εκπαιδευτική Άνοιξη στα Ελληνικά πράγματα αναφορικά με την Παιδεία. Οι παιδαγωγοί αυτοί μεταξύ άλλων, ήταν: Ο Αλέξανδρος Δελμούζος, ο Δημήτριος Γληνός, ο Μιχάλης Παπαμαύρος, ο Μίλτος Κουντουράς, η Ρόζα Ιμβριώτη, ο Γιάννης Ιμβριώτης και μερικοί άλλοι. Όλοι αυτοί, από όποιο πόστο και αν υπηρέτησαν την Ελληνική Εκπαίδευση, είτε ως Διευθυντές των Διδασκαλείων, Αρρένων ή Θηλέων, είτε ως Σχολικοί Σύμβουλοι, είτε ως Καθηγητές Πανεπιστημίων, έφεραν μια ΝΕΑ ΠΝΟΗ, άνοιξαν νέους δρόμους, ήταν πρωτοπόροι για την εποχή τους, εφάρμοσαν καινοτόμα προγράμματα και είχαν πλούσιο, νεωτεριστικό, παραγωγικό έργο. Ήταν όλοι τους Δημοτικιστές και υπερασπιστές, της Λαϊκής Γλώσσας, της Μητρικής Γλώσσας του Λαού. Είχαν σχεδόν όλοι τους, μετεκπαιδευθεί σε ξένα πανεπιστήμια και κυρίως στα Γερμανικά Πανεπιστήμια, στο Βερολίνο ή και σε άλλες πόλεις της Γερμανίας και αφού εντρύφησαν, πάνω στις σύγχρονες για την εποχή τους Παιδαγωγικές κατευθύνσεις, αφού επηρεάστηκαν από τον «ούριο άνεμο» που έπνεε στα εκπαιδευτικά πράγματα της Ευρώπης, γύρισαν πίσω και προσπάθησαν, όλα αυτά που έμαθαν, να τα εφαρμόσουν στην Ελληνική Εκπαίδευση».
«Το έργο τους, όμως, διακόπηκε ξαφνικά, ακυρώθηκε ή τουλάχιστον έγιναν προσπάθειες, να διακοπεί και να ακυρωθεί, με βίαιους και εν πολλοίς ανθρωποκτόνους τρόπους, με συνεχείς μεταθέσεις, αποσπάσεις, διώξεις, ταπεινώσεις, τοποθετήσεις, σε άνευρα πόστα, υποβιβάσεις ή προαγωγές σε θέσεις, άνευ αντικειμένου. Ακόμα και με φυλακίσεις, όταν όλες οι προηγούμενες καταστάσεις δεν είχαν αποτελέσματα. Κι όλα αυτά, με μια και μοναδική κατηγορία, κοινή για όλους. Ότι «σπέρνανε καινά Δαιμόνια», ως Δημοτικιστές που ήταν όλοι τους, προοδευτικοί και εκσυγχρονιστές, μιας και υπήρχε τότε η διαμάχη Δημοτικιστών και υπέρμαχων της Καθαρεύουσας. Αυτό ισχυρίζονταν η συντηρητική πλευρά του Υπουργείου Παιδείας». Διακόπτω την αφήγηση του Δασκάλου Τσολάκη, για να επισημάνω τα εξής:
Εδώ θα πρέπει να σημειώσουμε ότι το συντηρητικό, αντιδραστικό κατεστημένο του Υπουργείου Παιδείας, πλήρες εναρμονισμένο με μια μερίδα, όχι ολόκληρη, του κλήρου και της Εκκλησίας γενικότερα, Δεσποτάδες, Βασιλικοί και Αυλικοί επίτροποι, Γραμματείς και Φαρισαίοι, με προεξάρχοντα και ηγετική μορφή της Αντίδρασης και του συντηρητισμού της εποχής, τον Νικόλαο Εξαρχόπουλο, Δάσκαλο των Βασιλοπαίδων, σημαντικότατο αλλά συντηρητικό Έλληνα Παιδαγωγό, με πλούσιο κατά τα άλλα έργο, αλλά μπροστάρη αυτής της «μαύρης» κίνησης και ταυτόχρονα, Γενικό Γραμματέα του Υπουργείου Παιδείας, όποια κυβέρνηση και να ήταν στην εξουσία, Προοδευτική ή Συντηρητική, ο Εξαρχόπουλος ήταν ακλόνητος, είπαμε Δάσκαλος των Βασιλοπαίδων, ακλόνητος στη θέση του και προστατευόμενος του Βασιλιά. Ο Εξαρχόπουλος, είχε ως «βοηθό» και συνεργάτη του, στην όλη αυτή κίνηση, στα εκπαιδευτικά πράγματα, τον Καθηγητή Ιατρικής και μετέπειτα Κατοχικό Πρωθυπουργό, Λογοθετόπουλο, τον προστατευόμενο των Γερμανών Κατακτητών. Έτσι διακόπηκε, προσπάθησε τουλάχιστον να ανακοπεί το έργο των «Χελιδονιών του ‘20- και του ‘30».

Μέρος 10ο
Ας σκεφτούμε, ας αναλογιστούμε, χωρίς προκαταλήψεις, ήρεμα και ρεαλιστικά, ποια θα ήταν σήμερα η κατάσταση στα Ελληνικά εκπαιδευτικά πράγματα, αν η προσπάθεια εκείνη των φωτισμένων Ελλήνων Παιδαγωγών, είχε ολοκληρωθεί και είχε φέρει τα αναμενόμενα αποτελέσματα, όπως άλλωστε σε ολόκληρη την Ευρώπη, ανάλογες περιπτώσεις Ευρωπαϊκών Παιδαγωγών, καρποφόρησαν και έφεραν την Ευρωπαϊκή Εκπαιδευτική Άνοιξη. Αν η προσπάθεια του Κουντουρά και του Κάστανου, είχε καρποφορήσει, πόσο θα κέρδιζε η Ελληνική Παιδεία.
Και μετά να μην λυπόμαστε και να μη «κλαίμε» για τα χάλια της Εκπαιδευτικής μας πορείας, αφού η «Άνοιξη», δεν πρόλαβε να έρθει, ποτέ στην Ελλάδα. Ο «σπόρος», όμως, που πρόλαβαν να σπείρουν, όλα αυτά τα φωτισμένα μυαλά, έπιασε τόπο και δεν πήγε χαμένη, τουλάχιστον όλη αυτή η προσπάθεια. Οι μαθητές και οι μαθήτριες, όλων αυτών των φωτισμένων ανθρώπων, κατάφεραν αργότερα, να διαδώσουν το έργο τους, να κάνουν γνωστές, τις ιδέες τους και τα οράματά τους και σε καμία περίπτωση το έργο τους δεν πήγε χαμένο. Συνεχίζω τώρα την αφήγηση- τοποθέτηση του καθηγητή Τσολάκη, από τις προαναφερθείσες ομιλίες του, 12 Μάρτη του 2004 στο αμφιθέατρο Πολυτεχνικής Ξάνθης και 7-8 Μαϊου 2010, αμφιθέατρο Νομικής Κομοτηνής.
Μιλά ο Δάσκαλος Τσολάκης:
«Στις αρχές της δεκαετίας του ’20, γράφτηκαν από εξέχοντες συγγραφείς και δασκάλους της εποχής, περίφημα αναγνωστικά-βιβλία, για τα παιδιά του Δημοτικού, κυρίως των πρώτων τάξεων, που θα άλλαζαν προς το καλύτερο, το μορφωτικό επίπεδο των μικρών μαθητών, θα καλλιεργούσαν με τον καλύτερο τρόπο τη λαϊκή γλώσσα, τη Δημοτική Γλώσσα και θα έφερναν και την απαραίτητα ψυχική ισορροπία στους μαθητές, αφού η δημοτική γλώσσα του λαού, ήταν και η ΜΗΤΡΙΚΗ των μικρών παιδιών, που έρχονταν στο σχολείο, στα έξι τους χρόνια και ήδη είχαν αποκτήσει γλωσσικό πλούτο από το σπίτι τους. Ήταν έτοιμα δηλαδή τα μικρά παιδιά. Ο «όφις» και τα «ωά», θα πήγαιναν περίπατο, και τα «αυγά» και το «φίδι», θα ήταν γλωσσικά, πιο αρμόζουσες λέξεις για το λεξιλόγιο των παιδιών. Για τη συγγραφή αυτών των βιβλίων, κλήθηκαν από την ηγεσία του τότε Υπουργείου Παιδείας, με πρωθυπουργεύοντα τον Ελευθέριο Βενιζέλο, τον μεγάλο Μεταρρυθμιστή πολιτικό, σπουδαίοι Έλληνες συγγραφείς της εποχής εκείνης, όπως ο Παύλος Νιρβάνας και ο Ζαχαρίας Παπαντωνίου. Ο Παύλος Νιρβάνας συνέργαψε το «Αλφαβητάρι με τον ήλιο» και ο Ζαχαρίας Παπαντωνίου τα «Ψηλά βουνά» όλα αυτά, γίνονται το 1919-1920, πριν τις εκλογές του ’20 και όταν ακόμα, στην κυβέρνηση ήταν πρωθυπουργός ο Βενιζέλος. Τα δύο αυτά βιβλία, εξαιρετικά αναγνώσματα, αναγνωστικά, για τα παιδιά των μικρών τάξεων του Δημοτικού, θα έδιναν νέα πνοή στην ανάπτυξη και καλλιέργεια, γλωσσικού και ψυχικού κόσμου, πλούτου των παιδιών. Το 1920, όμως, γίνονται οι εκλογές και ο Βενιζέλος χάνει την εξουσία. Η νέα ηγεσία της κυβέρνησης και του Υπουργείου Παιδείας τα απορρίπτει». Εδώ σταματώ την αφήγηση του Δάσκαλου Τσολάκη και αναφέρω επεξηγηματικά τα εξής:
«ΝΑ ΚΑΩΣΙ»…
Με τις εκλογές του 1920 και την άνοδο στην κυβέρνηση του Δημήτριου Γούναρη, ο προοδευτικός, ούριος άνεμος, που έπνεε τα προηγούμενα χτόνια και θα είχε ως αποτέλεσμα τη ΛΥΣΗ και του ΓΛΩΣΣΙΚΟΥ ΖΗΤΗΜΑΤΟΣ, από την τότε κυβέρνηση του Ελευθερίου Βενιζέλου, με την καθιέρωση της ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ, ως γλώσσας επίσημης του Ελληνικού Κράτους, με αυτήν λοιπόν την απρόσμενη πολιτική αλλαγή, όλα τα προαναφερθέντα, ανακόπτονται. Η νέα ηγεσία, υποστηρίζει τη μερίδα των οπαδών της Καθαρεύουσας και με τον πιο αντιδραστικό τρόπο, αποφασίζει να «ΚΑΩΣΙ» τα βιβλία («Αλφαβητάρι με τον ήλιο» και «Τα ψηλά βουνά») και «ΝΑ ΔΙΩΧΘΩΣΙ» αυτούς που τα συνέγραψαν και τα προώθησαν. Η «μαύρη αντίδραση» Πολιτική και Θρησκευτική και να λάβουμε υπ’ όψη μας, ότι ο τότε Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Παιδείας, ήταν ο πάντοτε αμετακίνητος και ακλόνητος από την θέση του, ο Δάσκαλος-Παιδαγωγός Νικόλαος Εξαρχόπουλος, δάσκαλος και των βασιλοπαίδων, για να μην ξεχνιόμαστε, έτσι λοιπόν, αποφασίζεται να «διωχθώσι» ο Παύλος Νιρβάνας και ο Ζαχαρίας Παπαντωνίου, σπουδαίοι πνευματικοί άνθρωποι της εποχής εκείνης, καθώς και όσοι τους στήριζαν από την προηγούμενη πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας. Όσο για τα αναγνωστικά που συνέργαψαν, «Τα Ψηλά βουνά» και το «Αλφαβητάρι με τον ήλιο» στην πυρά. «ΝΑ ΚΑΩΣΙ». Αυτή ήταν η τύχη της Εκπαιδευτικής Μεταρρύθμισης του 1920. Καταστράφηκε όμως και μία μοναδική ευκαιρία να λυθεί το Γλωσσικό ζήτημα στην πατρίδα μας, να βελτιωθεί η εκπαίδευση, τουλάχιστον για τις πρώτες τάξεις του Δημοτικού και να πνεύσει ένας ούριος άνεμος, στα εκπαιδευτικά πράγματα της Ελλάδας. Χάθηκε μια μοναδική ευκαιρία. Η προσδοκώμενη «Άνοιξη» της Ελληνικής Εκπαίδευσης χάθηκε και ήρθε ο «Χειμώνας». Ξαναγύρισαν οι «ΟΦΕΙΣ» και τα «ωά». Ας μην κλαίνε λοιπόν υποκριτικά, όσοι αναφέρονται στα χάλια της εκπαίδευσης, είτε προέρχονται από την Πολιτική, είτε από την Θρησκευτική ηγεσία. Τουλάχιστον να πάψει αυτή η υποκρισία και να ξαναδούμε τα πραγματικά ιστορικά γεγονότα της εποχής και ποιοι εγκλημάτησαν πάνω στο σώμα της Εκπαίδευσης, πάνω στον «άταφο νεκρό» του Δημήτρη Γληνού, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο μεγάλος παιδαγωγός στα γραπτά του.

Μέρος 11ο

Ο Χρίστος Τσολάκης και το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης· Διδασκαλείο Θεόδωρου Κάστανου -Η δράση του Συλλόγου Φιλόλογων και το Περιοδικό «Φιλόλογος-στην εφημερίδα «Εμπρός» της Ξάνθης, την Πέμπτη 2 Αυγούστου 2012, στη σελίδα 11«Πολιτισμός», δημοσιεύτηκε άρθρο με τίτλο «Χρήστος Τσολάκης εραστής παιδείας» του καθηγητή Μα­θηματικών και Προέδρου του Παιδαγωγι­κού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης και Προέδρου του Διδασκαλείου «Θεόδωρος Καστανός» της Αλεξανδρούπολης κυρίου Θωμά Βουγιουκλή, παραθέτω ολόκληρο το άρθρο για την κατανόηση του προαναφερθέντος τίτλου του κειμένου μου. «Χρίστος - Τσολάκης-Ένας εραστής παιδείας»

«Ευτυχώς η τεράστια παρακαταθήκη του Χρίστου Τσολάκη απαιτεί την άμεση και βαθιά μελέτη για κατανόηση και επεξεργασία του έργου του. Χωρίς καθυστέρηση. Δεν χρειάζονται αποτιμήσεις, απολο­γισμοί παρεκτός και αν αυτοί δώσουν και άλλη φόρα στην μελέτη.
Η Σχολή Επιστημών Αγωγής και το Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του Δημοκριτείου Πα­νεπιστημίου Θράκης νοιώθουν ότι έφυγε ένας δικός τους άνθρωπος. Το Διδασκαλείο «Θεόδωρος Κάστα­νος» ήταν μια δική του επιθυμία. Το μέγεθος κάποιου επιστήμονα και δασκάλου, ξεκινά από το πόσο τιμά τους προγενέστερους μεγάλους δασκάλους.

ΠΡΩΤΑ ΚΑΙ ΚΥΡΙΑ ΘΕΩΡΩ ΤΟΝ ΧΡΙΣΤΟ ΤΣΟΛΑΚΗ ΕΡΑΣΤΗ ΠΑΙΔΕΙΑΣ.
Παραθέτω τον χαιρετισμό μου, στο Συνέδριο που πραγματοποιήθηκε στην Κομοτηνή 7-8 Μαΐου 2010, προς τιμήν του.

«Πέρασαν πάνω από δέκα χρόνια, όταν ο Σύλλο­γος Φιλολόγων (και το περιοδικό «Φιλόλογος») πρόσφερε στη Σχολή Επιστημών Αγωγής του ΔΠΘ, στην Αλεξανδρούπολη, την προτομή του Θεόδωρου Κά­στανου. Τότε είδα, δια ζώσης για πρώτη φορά τον Καθηγητή, τον Δάσκαλο, Χρίστο Τσολάκη. Αργότερα, θυμόταν κάτι καλό απ' τον σύντομο χαιρετισμό που διάβασα στη διάρκεια της τελετής. Κρατώ αρ­χείο, συνήθως αυτών που λέω, για να μπορώ να κρα­τώ αρχείο και αυτών που λένε οι άλλοι. Όπως γνωρίζω ότι και ο Χρίστος Τσολάκης κρατάει αρχείο, τεράστιο αρχείο, άλλων. Αυτό, για τους μαθηματικούς ονομάζεται «μεταβατική ιδιότητα». Μια θεμελιώδης ιδιότητα, η οποία χαρακτηρίζει τις πράξεις. Είδα λοι­πόν τι προκάλεσε τον Καθηγητή, σε κείνο το χαιρετι­σμό. Επειδή, λόγω άγνοιας δεν κατανοούσα το μέγε­θος του δασκάλου Κάστανου, είπα «είμαστε εδώ για να λέει η οιμωγή μας ότι ήμασταν εκεί που έπρεπε».
Έκτοτε, συνειδητοποίησα ότι πολλές φορές παραβρέθηκα σε μέρη στα οποία δεν κατάλαβα, ακριβώς το λόγο, που παραβρίσκομαι, αλλά δεν το μετάνιωσα. Όπως δεν θα μετανιώσω και τώρα που βρίσκομαι ανάμεσα σε φιλολόγους και παιδαγωγούς εγώ ένας καθαρός μαθηματικός. Νομίζω ότι ήρθα να κλέψω κάποιες σοφές σκέψεις.
Άλλωστε τι κάνουν και οι ειδικοί στο αντικείμενο, όταν έρχονται να ακούσουν τον Δάσκαλο Τσολάκη; Ελπίζουν να κλέψουν κάτι παρόντος του... θύματος. Και ο ίδιος, συλλημένος χαίρεται. Χαίρεται, γιατί πιστεύω, ότι πιστεύει, ότι δεν υπάρχει απλή διδασκαλία παιδείας αλλά μια «μέθεξη» Παιδείας. Μέθεξη, την οποία υπηρετεί πιστά τόσα χρόνια και εκμεταλλεύεται θρασύτατα, όσους τον παρακολουθούν, όπως όλοι μας τώρα».
Καθηγητής Θωμάς Βουγιουκλής Πρόεδρος ΠΤΔΕ του ΔΠΘ κοι Πρόεδρος του Διδασκαλείου «Θ. Κόστανος» (Εφημερίδα «Εμπρός» 2/8/2012)

Εν συνεχεία ποραθέτω το άρθρο από την εφημε­ρίδα «Μακεδονία» της Θεσσαλονίκης της 1/8/2012
«Κηδεία Χρίστου Τοολάκη: Συγκινητικοί αποχαιρετισμοί
Τον δάσκαλο Χρίστο Τσολάκη, τον άνθρωπο που δίδαξε με το έργο του -πέραν όλων των άλλων- ήθος και έγινε υπόδειγμα ζωής για όσους είχαν την τύχη να τον γνωρίζουν, αποχαιρέτησαν οι μαθητές του, οι συνάδελφοί του και πλήθος κόσμου, χθες στον Ιερό Ναό της του θεού Σοφίας.
Η εξόδιος ακολουθία, εψάλλη στις 11 το πρωί, από εκπρόσωπο του Μητροπολίτη Άνθιμου, ενώ τον επικήδειο εκ μέρους του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου, στο οποίο,ο διαπρεπής επιστήμονας υπηρέτησε επί χρόνια, εκφώνησε ο αναπληρωτής πρόεδρος της Ιατρικής Σχολής Αλέξανδρος Γαρυφάλλου. «Μας έμαθες να μην υποτιμούμε τα απλά πράγματα, γιατί σε αυτά βρίσκεται η σοφία» ανέφερε ο κ. Γαρυφάλλου, ο οποίος τόνισε το πάθος του Χρίστου Τσολάκη για την ελληνική γλώσσα και για την παιδεία, την οποίο θεωρούσε καλλιέργεια ψυχής. Αναφέρθηκε ο Αλέξανδρος Γαρυφάλλου και στην αγάπη για τα παιδιά, που χαρακτήριζε τον δάσκαλο Χρίστο Τσολάκη, αναφέροντας και τη φράση του: «Το μυαλό του παιδιού δεν είναι δοχείο για να το γεμίσεις μόνο με γνώση, αλλά σπίρτο που περιμένει να το ανάψεις». Φράση η οποία αποτελεί και βασικό άξονα της άποψής του για το έργο του παιδαγωγού.  

Η Πιερία ήταν ο τόπος καταγωγής του Χρίστου Τσολάκη, και εκπρόσωπος του μητροπολίτη Πιερίας  ευχήθηκε το έργο του Χρίστου Τσολάκη να βρει άξιους συνεχιστές, ενώ εκπρόσωπος του Μουσείου Εκπαίδευσης Βέροιας του οποίου ήταν ιδρυτής και πρόεδρος στον επικήδειό του πρότεινε να δοθεί τιμητικά  το όνομα του απελθόντος στον φορέα.
Στη συμβολή του Χρίστου Τσολάκη στην εκπαιδευτική μεταρρύθμιση του 1976 αναφέρθηκε εκπρόσωπος του Ινστιτούτου Νεοελληνικών Σπουδών του ΑΠΘ, επισημαίνοντας και τη μεγάλη προσφορά του στο Ίδρυμα Μανώλη ΤριανταφυλλΙδη.
Θα μείνεις ζωντανός στις καρδιές μος, γιατί ή­σουν δάσκαλος της καρδιάς, φωτεινός και με οράμα­τα. ΔΕΝ ΑΓΑΠΗΣΕΣ ΤΗ ΔΟΞΑ ΚΑΙ ΤΟ ΧΡΗΜΑ, ΑΓΩ­ΝΙΣΤΗΚΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ, συγκρούστηκες για αυτήν και ΑΡΝΗΘΗΚΕΣ ΘΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΞΙΩΜΑΤΑ. Δίδασκες την πίστη στα ιδανικά, χωρίς συμβιβασμούς, με αγώνα. Άναψες τη φλόγα της αγάπης για να ΓΙΝΟΥΜΕ ΟΛΟΙ ΜΑΣ ΚΑΛΥΤΕΡΟΙ ΔΑΣΚΑΛΟΙ». Αυτές είναι κάποιες από τις φράσεις που ειπώθηκαν από συγκινημένους παλιούς φοιτητές του, αποφοίτους της Παιδαγωγικής του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, οι οποίοι αποχαιρέτησαν τον δάσκαλό τους, ενώ αποχαιρετισμούς απηύθυναν ακόμη εκπρόσωποι του Πειραματικού Σχολείου του ΑΠΘ, της Πανελλήνιας Ένωσης Φιλολόγων και του Συλλόγου Αποφοίτων της Φιλοσοφικής Σχολής του ΑΠΘ.
Στεφάνους κατέθεσαν ο δάσκαλος του Χρίστου Τσολάκη, ομότιμος καθηγητής της Φιλοσοφικής Σχο­λής Εμμανουήλ Κριαράς, και η Ένωση Συντακτών Ημερησίων Εφημερίδων Μακεδονίας-Θράκης, η οποία τον είχε αναγορεύσει σε επίτιμο μέλος της ως αντίδωρο για τη συνεργασία του, με στόχο τη γλωσσική επιμόρφωση των δημοσιογράφων.
Μετά την εξόδιο ακολουθία οι παρευρισκόμενοι συνόδευσαν τον Ομότιμο Καθηγητή Χρίστο Τσολάκη στα κοιμητήρια της Αναστάσεως του Κυρίου, όπου και πλέον αναπαύεται.»
(Εφημερίδα «Μακεδονία» Τετάρτη 1/8/2012)

Μέρος 12ο
Αγαπημένε μου Δάσκαλε, πριν σε αποχαιρετήσω κι εγώ, μιας και ήρθε η ώρα πια, θα θυμηθώ ακόμα μια φράση σου, την ομιλία του έκανες στο Ίδρυμα Θρακικής Τέχνης, πριν λίγα χρόνια στην Ξάνθη, καλεσμένος του Συλλόγου Εκπαιδευτικών Β/θμιας Εκπαίδευσης Ξάνθης και της Γυμνασιάρχου του Ε’ Γυμνασίου Ξάνθης και καθηγήτριάς μου, στα γυμνασιακά μου χρόνια, εκεί γύρω στο 1975-1976, κυρίας Αβραμίδου.
«Εμείς οι μεγαλύτεροι, ηλικιακά, βλέπουμε τη ζωή μας από το τέλος, ενώ οι νεότεροι βλέπουν τη ζωή τους από την αρχή. Κι επειδή εμείς οι μεγαλύτεροι, νιώθουμε ότι η ζωή μας τελειώνει, προσπαθούμε να δίνουμε αξία στις πιο μικρές μας στιγμές, στις πιο απλές στιγμές, της καθημερινότητας. Έτσι, έχουμε και την ψευδαίσθηση, ότι η ζωή μας παίρνει μια παράταση. Ότι έχουμε περισσότερο χρόνο για να ζήσουμε. Ότι μεγαλώνει η ζωή μας. Κι όλα ταύτα, σε αντίθεση με τους νεώτερους, που «τρέχουν» για να τα προλάβουν όλα. Αυτούς δεν τους νοιάζει πόσο χρόνο έχουν μπροστά τους, τον νιώθουν τον χρόνο, απεριόριστο, μακρύ δρόμο έχουν μπροστά τους. Κι αυτή είναι μια χαρακτηριστική ειδοποιός διαφορά, ανάμεσα σε μας και στους νέους».
Αγαπημένε μου Δάσκαλε, όντας ο γράφων ένας μέτριος εκπαιδευτικός, που πάλευε, αγωνιζόταν πάντοτε να γίνει κι αυτός καλύτερος, σ’ όλη του τη ζωή, αλλά ποτέ δεν ένιωσε να τα καταφέρνει, ήρθε η ώρα να σου πει κι αυτός ένα ταπεινό αντίο και να ευχαριστήσει την ζωή, που είχε την καλοσύνη, να σε φέρει κάποτε κοντά του. Να γνωρίσει προσωπικά μέσα από το έργο του Μίλτου Κουντουρά, αυτόν που βρίσκεται πλέον κοντά στους μεγάλους της Ελληνικής Εκπαίδευσης. Γιατί ήσουν και θα παραμείνεις Σπουδαίος και Μεγάλος Δάσκαλος, μέσα από την απλότητά σου. Ο ήλιος έπεσε πλέον, πάνω στο Παγγαίο, χάθηκε πίσω απ’ το βουνό και καθώς στέκομαι στο ακρωτήρι του κόλπου της Κεραμωτής και γράφω, εδώ και ώρα, κοιτώ από τον φάρο, σ’ ένα πρόχειρο ξύλινο τραπεζάκι, τα τελευταία μικρά και μεγάλα καϊκια, σαλπάρουν σκίζοντας τα νερά, τα σκούρα πια, κι όχι ιριδίζοντα νερά και εγώ μ’ αναμμένο το φακό, παλεύω με τη νυχτιά που πλησιάζει, να τελειώσω αυτό, το ταπεινό κείμενο, καθώς οι καπετάνιοι, πάνω στα περήφανα σκαριά τους, το μόνο που έχουν στο νου τους, είναι το αποτέλεσμα της βραδινής ψαριάς. Τα φώτα, περιμετρικά του κόλπου της Κεραμωτής, του μέρους που τόσο αγάπησα, εκεί που είδα για πρώτη φορά το πρώτο φως της ζωής, άρχισαν ήδη να ανάβουν, σαν φωτοστέφανο, στο πάλαι ποτέ, μικρό ψαροχώρι της δεκαετίας του ’60 και ’70 και τωρινού, πολύβουου, τουριστικού κέντρου. Ο «κάβος», το μικρό δασάκι, απέναντι από το μώλο, μετά τα αιωνόβια πεύκα, αρχίζει να γίνεται γκρίζος, σκοτεινός όγκος. Όμως, ακριβώς απέναντι, η φωτισμένη εκκλησία του Αϊ-Νικόλα, άσπρη και περήφανη, σαν τρεχαντήρι, έτοιμο να σαλπάρει, κάνει μια αντίθεση. Άσπρο, μαύρο. Αυτή είναι η διττή φύση της ζωής. Δεν είναι μόνο άσπρο, ούτε μόνο μαύρο. Είναι καθημερινά και άσπρο και μαύρο. Και χαρές και λύπες. Μου τα εξήγησες πολλές φορές, για να παίρνω κουράγιο και δύναμη να την αντιμετωπίζω. Την πρώτη φορά που σε γνώρισε η οικογένειά μου, ευχήθηκες στον μικρό, τότε, δωδεκάχρονο γιο μου, Ηλία, να γίνει και αυτός εκπαιδευτικός. Ε, λοιπόν Δάσκαλε, λίγες μέρες πριν φύγεις από τη ζωή, ο 22χρονος πια Ηλίας, ορκίστηκε δάσκαλος, έγινε κι αυτός ένας μικρός δάσκαλος. Η ευχή σου, έπιασε τόπο. Σε αποχαιρετώ με λίγες φράσεις, από την τελευταία σελίδα, της «Αναφοράς στον Γκρέκο» του τόσο παρεξηγημένου, αλλά σπουδαίου, μεγαλύτερου συγγραφέα του 20ου αιώνα στην Ελλάδα, του Νίκου Καζαντζάκη.
«Τώρα πια νύχτωσε. Ο ήλιος χάθηκε. Το σκοτάδι αρχίζει να πέφτει. Η ζωή μου τελείωσε. Έρχομαι κοντά παππού. Κλίνω ζερβά, κλίνω δεξά σου, γέρνω στο πλάι σου. Γίνομαι ένα με σένα. Γίνομαι χώμα. Ξαναβρισκόμαστε παππού».
Συμπληρώνοντας, σημειώνω: Παπα-Χρίστο Τσολάκη, δέξου κοντά σου το εγγόνι σου, τον ΔΙΚΟ ΜΑΣ ΦΩΤΙΣΜΕΝΟ ΔΑΣΚΑΛΟ. «Οι αγορές δεν πρόκειται ποτέ, να αρχίσουν να φτιάχνουν ανθρώπους. Οι άνθρωποι φτιάχνουν τις αγορές».
Αντίο Δάσκαλε
Αναστάσιος Ταχταλόγλου
Δάσκαλος

Σημείωση γράφοντος: Εσύ Έλληνα δάσκαλε ή δασκάλα, καθηγητή ή καθηγήτρια, που θα διαβάσεις τα προηγούμενα κείμενα, για τον Δάσκαλο Τσολάκη, μη θεωρήσεις ότι γράφτηκαν σπουδαία λόγια από έναν σπουδαίο εκπαιδευτικό.
Γράφτηκαν σπουδαία λόγια από έναν μέτριο ή «κακό» εκπαιδευτικό, που όσο και να προσπάθησε στη ζωή του, ίσως ποτέ να μη κατάφερε να καλυτερέψει. Να βελτιωθεί. Όμως, ότι διαβάσεις για τον Δάσκαλο Τσολάκη, αναπαρήγαγέ το, με κάθε τρόπο και μοίρασε τα κείμενα και σ’ άλλους ανθρώπους, σ’ άλλους δασκάλους, που ίσως, δεν είχαν την τύχη να τον γνωρίσουν.
Σ’ ευχαριστώ